چکیده:
محوطه باستاني ويگل و هراسكان در پي انجام چند بازديد مقدماتي نگارنده در سال 1385، با توجه به وجود داده هاي فراوان دوره هاي تاريخي و اسلامي و اهميت محوطه و در پي برنامه ريزي پژوهشي در پاييز 1386، مورد انجام يك برنامه بررسي سيستماتيك باستان شناسي قرار گرفت. در اين برنامه، يك محدوده 120 هكتاري كه شامل دو شهر به مركزيت دو قلعه است، مورد شناسايي قرار گرفت كه با عنوان هاي شهر غربي و شهر شرقي نام گذاري شدند؛ با توجه به اينكه برخي متون، از دو شهر ويگل و هراسكان سخن به ميان آورده اند، نگارنده معتقد است محوطه باستاني مذكور مي تواند بقاياي اين شهرها باشد كه از دوره ساساني شكل گرفته و پس از گذر از دوره انتقالي به دوره اسلامي منتقل شده و دوام يافته اند و با آغاز دوره ايلخاني متروك شده اند. متعاقب اين بررسي در سال 1389 اولين فصل كاوش در اين محوطه به اجرا درآمد و طي آن داده هاي مهمي به دست آمد كه بر اهميت اين محوطه و منطقه كاشان صحه گذاشت. به دست آمدن يك اثر معماري مذهبي از دوره ساساني، مهم ترين دستاورد اين فصل از كاوش بود كه در اين مقاله به معرفي آن مي پردازيم.
خلاصه ماشینی:
در اين برنامه ، يک محدودة ١٢٠ هکتاري که شامل دو شهر بـه مرکزيـت دو قلعـه است ، مورد شناسايي قرار گرفت که با عنوان هاي شهر غربي و شهر شرقي نام گذاري شدند؛ بـا توجه به اينکه برخي متون ، از دو شهر ويگل و هراسکان سخن به ميان آورده اند، نگارنده معتقـد است محوطۀ باستاني مذکور ميتواند بقاياي اين شهرها باشد که از دورة ساساني شکل گرفتـه و پس از گذر از دورة انتقالي به دورة اسلامي منتقـل شـده و دوام يافتـه انـد و بـا آغـاز دورة ايلخاني متروک شده اند.
به هر حال به نظر مـيرسـد بـا توجـه بـه تـرک آگاهانۀ اين شهرها تمامي عناصر و اجزاي آن ها به صورت نسبتا سالم باقي مانده و فقـط با ماسه مدفون شده است ؛ ازاين رو محوطه هايي وسيع و پراهميت را پيش رو داريـم کـه چنان که به طريق علمي مورد مطالعه قرار گيرد، با توجه به قابليت هاي بالايش قادر است پاسخ بسياري از ابهامات موجود در زمينۀ وضعيت شهرهاي ايران را در انتقـال از عصـر ساسانيان به دوران اسلامي و روند شهرسازي ايران ارائه کند.
پيشينۀ تاريخي هرچند داده هاي باستانشناسي معرف يک محوطۀ بزرگ اند که سابقۀ سـکونت در آن بـه دورة ساساني ميرسد، رد چنـداني از ايـن شـهر در تـاريخ بـاقي نمانـده و در مجمـوع اطلاعات اندکي در اين زمينه موجود است ، به طوري که تنها متني که نـامي از ويگـل و شهر مجاور آن هراسکان در آن برده شده ، ديوان سيد ابوالرضـا راونـدي قاسـاني، شـاعر شيعيمسلک و متولي و مدرس مدرسۀ مجدالـدين کاشـان اسـت .