چکیده:
تبلور و انعکاس افکار، باورها و بطـور کلـی ایـدئولوژی در صـورت هـای زبـانی یکـی از کانون های اصلی مورد توجه در بسیاری از حوزه های علوم انسانی به ویـژه در زبـان شناسـی، مطالعات ترجمه و علوم سیاسی در چند دهه اخیر میباشد. از آنجایی که متون سیاسی اعم از متون زبان مبدا و بازتولید آن در زبان مقصد بر اساس متغیرهای فرازبانی شکل میگیرد، می - توان ادعا نمود که هر یک از انتخاب ها، دستکاریهای زبـانی و راهبردهـای بکارگرفتـه شـده توسط مترجمان نشات گرفته از ایدئولوژی نهفته ویژه ای میباشـد تـا از ایـن رهگـذر اذهـان مخاطبان خود را جهت داده و به سوی پذیرش آنچه مد نظر دارنـد، هـدایت کننـد. پـژوهش حاضر در صدد آن است تا با بهره گرفتن از دستاوردهای رویکرد تحلیـل گفتمـان انتقـادی و الگوی نظری وندایک (٢٠٠٤)، بکارگیری محورهای سبک و بلاغت توسط مترجمان فارسـی و دلایل ایدئولوژیکی احتمالی گزینش آنها را در صورت وجود به چالش بکشد. بدین منظور ابتدا بکار بستن این دو محور در ترجمه فارسی متون سیاسی مکتـوب انگلیسـی محـدود بـه مسائل مرتبط به ایران در دو سـال اخیـر بررسـی شـده و بـر اسـاس آن چگـونگی انعکـاس ایدئولوژی مترجمان مورد واکاوی قرار گرفته اسـت . سـپس بسـامد بهـره گـرفتن از ایـن دو محور و راهبردها و استراتژیهای معرفیشده مرتبط با هر یک احتساب و ارائه شده و مـورد مقایسه قرار میگیرد. نتایج حاصل نشان میدهد که بکارگیری این دو محـور غالبـا بـا هـدف بازنمایی و انعکاس ایدئولوژی مترجم فارسی همسو است . همچنین تفاوت چشمگیری میـان میزان کاربرد این دو محور و راهبردهای آنها وجود داشته و علیـرغم اینکـه زبـان فارسـی از ____________________________تاریخ دریافت : ١٣٩٥/٠١/١٤ تاریخ پذیرش : ١٣٩٥/٠٦/٣٠ پست الکترونیکی: aghagolz@modares.ac.ir .١ a.firoozian@modares.ac.ir .٢ منظر ادبی بسیار غنی است ، مترجمان فارسی در ترجمـه متـون سیاسـی از محـور بلاغـت و راهبردهای مربوط با آن در مقایسه با محور سبک به ندرت بهره جسته اند.
خلاصه ماشینی:
از آنجایی که از میان محورهای معرفیشده توسط ونـدایک ٣ (٢٠٠٤)، دانـش پژوهـان و محققـان ایرانی در مقایسه با سایر محورها، توجه بسـیار انـدکی بـه بررسـی و مقایسـه بکـارگیری دو محـور سبک ٤ و بلاغت ٥ و راهبردها و استراتژیهای ایدئولوژیکی خاص هر یـک در کنـار هـم در فرآینـد ترجمه مبذول داشته اند، و همچنین به دلیل اینکه همواره رابطه تنگاتنگی میان زبان و فرهنگ وجـود داشته است و زبان فارسی از دیرباز مملو و مجهز به واژه ها و آرایه های ادبی (راهبردهای مطرح شـده این دو محور) بوده و نویسندگان متون مختلف و بالاخص متون ادبـی امکـان بهـره گـرفتن از ایـن گنجینه ها را داشته اند، این پژوهش بر آن است که با اسـتناد بـر رویکـرد تحلیـل گفتمـان انتقـادی و الگوی نظری وندایک (٢٠٠٤)، به بررسی و کنکاش این مهم بپردازد که مترجمـان فارسـی در متـون سیاسی چگونه و تا چه حد از این گنجینه ها در قالب راهبردها جهت القای ایدئولوژی مـدنظر بهـره جسته اند.
٢. پیشینه پژوهش در تحلیل گفتمان انتقادی به عنوان رویکردی نوین در تجزیه و تحلیل گفتمان ها، اعتقاد بـر آن است که در ساخت و سطوح زیرین همه متون ، شکلی از ایدئولوژی پنهان است که سـاخت و معنی آنهـا را تعیـین مـیکنـد (جانسـون ٦، ٢٠٠٨؛ ریچاردسـون ٧، ٢٠٠٧؛ فـرکلاف ٨، ٢٠٠١ و 1 Tymoczko & Gentzler 2 Mason 3 Van Dijk 4 style 5 rhetoric 6 Johnstone 7 Richardson 8 Fairclough ٢٠١٠؛ فـــرکلاف و وداک، ١٩٩٧؛ ونـــدایک ٢٠٠٤، ٢٠٠٦ و ٢٠١٢؛ ون لیـــون ١٩٩٣، ١٩٩٦و ٢٠٠٨).