چکیده:
خاورمیانه از یک دهه قبل بهویژه در پی تهاجم نظامی امریکا به عراق، با افزایش فعالیت جریانهای افراطی مواجه شده است. در تحلیل عوامل گسترش این جریانها، علاوهبر عوامل سطح منطقهای در راستای رقابت بازیگران اصلی خاورمیانه و سطح بینالملل همچون حضور نیروهای فرامنطقهای و تغییر دستورکار سیاست خارجی امریکا در خاورمیانه، باید به عوامل زمینهساز داخلی کشورهای درگیر نیز توجه داشت. در تحلیل دلایل ظهور این جریانها، ویژگیهای خاص حاکم بر کشورهای منطقه در قالب فرهنگهای سیاسی چندپاره، نابرابریهای سیاسی و اجتماعی، چالش مشروعیت و دولتهای شکننده نیز باید لحاظ شوند. در میان کشورهای خاورمیانه، در عراق با ایجاد خلأ قدرت پس از صدام، چالشهای متعدد و درگیریهای قومی پس از آن، زمینههای تشکیل و گسترش این گروهها فراهم شده است. در این چارچوب، هدف اصلی این مقاله واکاوی افراطگرایی در عراق است. بر این مبنا پرسش اصلی که این مقاله مطرح میکند این است که مهمترین عوامل داخلی گسترش جریانهای افراطی در عراق کدامند؟ فرضیه اصلی پژوهش، این است که تشکیل جریانهای افراطی در عراق، ریشهای تاریخی داشتهاند که سیاستهای دولتهای حاکم و ساختار چندپاره عراق آن را تقویت کرده است. این مقاله با روش تحقیق تحلیلیـتوصیفی و با استفاده از منابع کتابخانهای به واکاوی این موضوع میپردازد. نتیجه مهم این پژوهش آن است که گسترش جریانهای افراطی در عراق، نتیجه عوامل چندگانه ساخت تحمیلی دولتـملت، شکافهای اجتماعی متعدد، انسداد سیاسی و چالش ناکارآمدی دولت است.
خلاصه ماشینی:
واژگان کلیدی: عراق، جریان های افراطی، عوامل درونی، شکافهای اجتماعی، دولت ناکارآمد مقدمه گروه های افراطی به طورکلی از حدود یک دهه گذشـته تـاکنون در منطقـه خاورمیانـه رشد و گسترش یافته اند و عراق از کشورهای این منطقه است که پـس از سـقوط صـدام در سال ٢٠٠٣ به طور جدی با این مشکل روبه رو شده است .
هـدف اصـلی مقالـه حاضـر، واکـاوی و بررسـی زمینـه های داخلـی رشـد و گسـترش جریان های افراطی در عراق است و در این چهـارچوب ایـن پرسـش را مطـرح میکنـد کـه مهم ترین عوامل داخلی گسترش جریان های افراطی در عراق کدامند؟ فرضـیه اصـلی مقالـه این است که تشکیل و گسترش گروه های افراطـی در عـراق از ریشـه ای تـاریخی برخـوردار است که در طول سال های پس از استقلال ، سیاست های ناکارآمد دولت های حـاکم بـر ایـن کشور و درنتیجه ایجاد شکاف عمده در بین نقاط مختلـف ، آن را تقویـت کـرده اسـت .
٣. عوامل داخلی گسترش جریان های افراطی در عراق در ساختار قدرت جهـانی همـواره منـافع و امنیـت دولت هـای غربـی محوریـت دارد و کشورهای توسعه نیافته ناچارند با افزایش ظرفیت تولید در قالب نوسازی غربـی، بـه تثبیـت موجودیت نظام سیاسی خود بپردازند تا در اثر تهدیدهای داخلی و خارجی متلاشی نشـوند.
بر این اساس ، در کنار برخی از دلایل سطح منطقه ای در قالب استفاده برخی بازیگران منطقه ای از جریان های افراطی به عنوان ابزار سیاسـت خـارجی و امنیتـی و سـطح بین المللی، مانند حضور نیروهای فرامنطقه ای در منطقه ، بخـش مهمـی از دلایـل گسـترش جریان های افراطی، به بسترهای داخلی جوامع خاورمیانه ازجملـه عـراق بـازمیگردد کـه در ادامه به مهم ترین آنها پرداخته شده است .