چکیده:
ایران در دورهی قاجار از نظر اقتصادی اجتماعی یك جامعهی توسعه نیافته بود. حکومت قاجار ابزار -لازم برای بهبود اقتصادی و اجتماعی جامعه را نداشت. دو شکست ایران از روس و اوضاع نابسامان هیئت حاکمه و درباریان در دوره فتحعلیشاه و همچنین رشوهگیری، بیکفایتی درباریان و سختگیری
در گرفتن مالیاتهای سنگین از مردم در دوران محمدشاه، مملکت را به ویرانی کشاند. این شرایط،زمینه را برای گرایش مردم به اندیشه مهدویت و ظهور یك ناجی فراهم کرد تا منجی آنها را از اوضاع فلاکت بار نجات دهد. استفادهی ابزاری و حساب شده بابیت از عقاید و احساسات پاو دینی و مذهبی
مردم ایران و در راس آنها اعتقاد آنان به اصل مهدویت که در آن روزگار به دلیل ضعف در مقابل روسیه و انگلیس بسیار پر رنگ شده بود. در این نوشتار سعی بر آن است با روش توصیفی تحلیلی و استفاده -
بررسی عوامل و زمینههای موثر در شکلگیری « : از منابع دست اول به این سوال پاسخ داده شود فرضیهای که در پاسخگویی به سوال - »؟ ادعای باب، از جمله علل اقتصادی اجتماعی چه بوده است ناتوانی پادشاهان و درباریان، شکستها از روسیه و دخالت استعمارگران منجر « : بیان میشود این است
شد که ایران در زمینه فعالیتهای اقتصادی و اصلاحات اجتماعی ناکام بماند و در این وضعیت مردم .» ناراضی به ادعای مهدویت باب پاسخ مثبت دادند
خلاصه ماشینی:
"در این شرایط سید علی محمد باب ادعای خود را آشکار کرد و مردم بدون اینکه او را از نزدیک ببینند و برنامه و افکار او را بسنجند؛ او را نجات دهندهی خود شمردند و در بیشتر شهرها و روستاهای ایران دست به شورش علیه دولت و عمال او زدند.
حالت انتظار موعود در ایران به حدی وسعت و شدت داشت که بنا بر شهادت مورخان مغرب زمین، اگر سختگیری و خشونت فوقالعادهی اولیای دولت و قتل عام کسانی که در سال 1260ق/ 1844م و سالهای بعد سید علی محمد باب را همان مهدی یا قائم موعود یا واسطهی امام زمان دانسته و به نهضت او پیوسته بودند، در میان نمیآمد؛ شاید بخش مهمی از جمعیت ایران بابی شده بود(فرزین، 1379: 117-118).
از جمله این افراد، سید علی محمد باب است که در این راه چنان کارش بالا گرفت که دولت دست به دامان علما و روحانیت شیعه شده و این غائله خطرناک مذهبی و اجتماعی را که از حمایت دولتین روس و انگلیس نیز برخوردار بود سرکوب و منکوب نمودند.
زمینههای پیدایش باب را با توجه به شرایط اجتماعی- اقتصادی ایران را میتوان چنین بیان کرد که مردم در انتظار مهدی موعود بودند؛ همچنین تعلیمات و آثار رهبران شیخیه که مبشر ظهور نزدیک امام غایب و یا نمایندهی او در روی زمین بود، در طول سالها گسترش یافته بود؛ بستگان به دربار، اشراف زمیندار و قشر بالای روحانیت وابسته به دربار، موقوفات را به کمک شخصی بدل کرده، زمین را به بهای ارزان خریداری کرده و رعیت بی زمین را به شدیدترین شکل ممکن تحت فشار اقتصادی قرار میدادند و وی طبعا انتظار ظهور یک ناجی را میکشیدند."