چکیده:
هسته مي تواند شكل وابسته ها را تعيين كند. به اين امر حاكميت مي گويند. در بسياري از زبان ها، هسته هاي فعلي و حروف اضافه اي، براساس اين حاكميت، مي توانند، با اعطاي نشانه هاي حالت به وابسته هاي خود، شكل صرفي آنها را تغيير دهند. وظيفه نشانه هاي حالت نشان دادن روابط دستوري ميان هسته و وابسته ها و روشن نمودن نقش هاي معنايي است. گاهي حروف اضافه همه اين نقش ها را به تنهايي به عهده مي گيرند و از نشانه هاي حالت استفاده نمي گردد. با اين حال، استفاده از نشانه هاي حالت در زبان هايي كه تصريف غني دارند امري طبيعي به شمار مي رود. گويش تالشي در زمره چنين زبان هايي قرار مي گيرد. اين گويش از جمله زبان هاي ايراني شمال غربي است كه در قسمت هايي از استان گيلان و نيز جمهوري آذربايجان تكلم مي گردد. در اين تحقيق، گونه تالشي ماسال مورد بررسي قرار مي گيرد. ما، در ابتداي اين مقاله، دو سازوكار نشانه هاي حالت و حروف اضافه و نقش هاي آنها را مورد توجه قرار مي دهيم. سپس نشان خواهيم داد كه در بعضی زبان ها، هم زمان، از هر دو امكان براي بازنمودن روابط دستوري و نقش هاي معنايي استفاده مي شود. در ادامه مقاله، نظام حالت گونه تالشي ماسال را به طور مختصر توصيف مي كنيم و نشان مي دهيم كه اين گونه، در زمان حال، داراي نظام حالت مفعولي و، در زمان گذشته، داراي نظام غير فاعلي دوگانه است. اين نظام مبين دستوري شدگي ترتيب كلمات و كم رنگ تر شدن تمايز دهندگي نشانه هاي حالت است. نكته حائز اهميت در اين گويش وجود پس اضافه هاست كه، با توجه به حاكميت خود بر اسم/ گروه هاي اسمي، موجب اعطاي نشانه هاي غيرفاعلي به اسم/ گروه اسميِ وابسته خود مي شوند و، از اين رهگذر، نقش هاي معنايي و روابط دستوري را مشخص مي كنند. ازآنجاكه پس اضافه ها يكي از منابع اصلي به وجود آمدن پسوندهاي نشانه حالت هستند، حتي با وجود نظام غيركارآمدي مثل نظام غيرفاعلي دوگانه نمي توان انتظار داشت كه نشانه هاي حالت به سرعت در اين زبان از بين برود. تبديل پس اضافه به پسوند حالت را هم اكنون نيز مي توان دراين گونه مشاهده كرد.
خلاصه ماشینی:
در ادامة مقاله ، نظام حالت گونة تالشی ماسال را به طور مختصر توصیف می کنیم و نشان می دهیم که این گونه ، در زمان حال ، دارای نظام حالت چکیده : مفعولی و، در زمان گذشته ، دارای نظام غیرفاعلی دوگانه است .
در بعضی زبان ها نیز، برای بازنمودن یک رابطة دستوری یا معنایی ، گاهی ، هم زمان ، هم از حروف اضافه و هم از نشانه های حالت استفاده می شود.
در تالشی ماسال ، که از گونه های تالشی جنوبی است ، نظام حالت غیرفاعلی دوگانه در زمان گذشتة افعال متعدی کاربرد بسیار عام تری دارد ١؛ در زمان حال این گونه نیز از نظام حالت فاعلی ـ مفعولی استفاده می شود.
نظام فاعلی ـ مفعولی در زمان حال گونة ماسال همان طور که در بالا گفتیم ، در این نوع نظام ، نشانة حالت فاعل فعل لازم (S) مانند فاعل فعل متعدی (A) است و با نشانه ای که به مفعول فعل متعدی (P) متصل می شود تفاوت دارد: جدول ١.
ضمایر منفصل گونة تالشی ماسال ، در زمان حال ضمایرحالت های هسته ای اول شخص مفرد دوم شخص مفرد سوم شخص مفرد اول شخص جمع دوم شخص جمع سوم شخص جمع S az tǝ a ama šǝma aven A az tǝ(tǝni) a ama šǝma aven P mǝ (mǝn) tǝ ay (ayna) ama šǝma avun ١) به تعبیری ، شاید نتوان aven را صورت تکمیلی دانست ، زیرا صورت مفرد a است که به آن پسوند جمع en- اضافه شده است ؛ -v- را نیز می توان واج میانجی دانست .