چکیده:
توسعه، توسعه يافتگي و توسعه نيافتگي از دير باز از مباحث بسيار مهم و اغلب چالش برانگيز در حوزه هاي مختلف علوم اقتصادي بوده است. در ايران نيز، آن چنان كه بيشترين متفكران گفته اند از مشروطه تاكنون، جامعه اي در حال گذار و در حال توسعه را شاهد هستيم و طبيعي است كه بحث توسعه، توسعه نيافتگي و علل عقب ماندگي ايران از دغدغه هاي مهم آنان بوده باشد. هر يك از اين متفكران، از ديدگاهي به بررسي اين امر پرداخته است كه توضيح آن با توجه به نظريات توسعه مي تواند راه گشا باشد. دراين پژوهش تلاش مي كنيم عوامل موثر بر توسعه نيافتگي اقتصاد ايرانرا شناسايي و رتبه بندي كنيم. روش پژوهش، با توجه به ماهيت پژوهش توصيفي از نوع پيمايشي است. جامعه آماري اين پژوهش، خبرگان فعال در حوزه اقتصاد هستند. بدين ترتيب، نخست با به كارگيري نظر خبرگان و كارشناسان و با استفاده از تكنيك دلفي، 20 مولفه موثر بر توسعه نيافتگي اقتصاد ايران را شناسايي و در پنج گروه دسته بندي مي كنيم. اين عوامل در نهايت با استفاده از روش هاي آماري و تكنيك هاي تصميم گيري چند معياره فازي رتبه بندي شدند. نتايج به كارگيري تكنيك هاي تصميم گيري چند معياره مانند تصميم گيري آزمون و خطا و فرايند تحليل شبكه اي نشان مي دهد از ميان عوامل پنج گانه موثر بر توسعه نيافتگي اقتصاد، عوامل مديريتي، بيشترين تاثير را بر توسعه نيافتگي دارد و شاخص هاي عوامل فرهنگي، عوامل سياسي، عوامل جامعه و عوامل مالي در اولويت هاي بعدي قرار دارند.
خلاصه ماشینی:
"بـا توجـه به آن چه بیان شد، مسأله اصلی ما در این پژوهش این اسـت کـه چـرا بـا وجـود تمـام تلاش هایی که در راه توسعه و پیشرفت ایران صورت گرفته است ، همچنان آن چنـان کـه باید و شاید رسیدن به سرمنزل مقصود حاصل نشده و همچنان در حـل معمـای توسـعه یافتگی وامانده ایم ؟ از عوامل محیطی ، اجتماعی ، فرهنگی ، اقتصادی ، سیاسی ، جغرافیایی ، خارجی و جزاینها نقش کدام عامل و یا عوامل بیشتر است ؟ هر یـک از ایـن عوامـل چـه سهمی در توسعه نیافتگی ایران دارند؟ راه های برون رفـت از دور باطـل توسـعه نیـافتگی چیست ؟ این پرسش ها و پرسش های دیگری که در بخش های بعد به آنها اشـاره خواهـد شد، شالوده این پژوهش را تشکیل مـی دهنـد.
الگوی روابط علی زیرشاخص های توسعه نیافتگی شاخص ها D R D+R D-R رشد بیرویه جمعیت 7,843 7,426 15,269 0,417 محدودیت های ذاتی و ساختی 7,292 7,000 14,292 0,292 محدودیت های نیروی انسانی ماهر 7,545 7,288 14,833 0,257 موانع فرهنگی 7,421 7,933 15,354 -0,513 ناکارآمدی در استفاده از کمک های تکنیکی کشورهای توسعه یافته 7,627 6,798 14,425 0,829 برخورد تاریخی 7,324 7,313 14,637 0,011 وابستگی به نفت 7,109 8,262 15,371 -1,152 عدم کارآیی دولت ها 7,636 7,395 15,031 0,240 رابطه استعماری 7,314 7,520 14,833 -0,206 کمبود امکانات مالی ، سرمایه و تخصص 7,529 7,438 14,967 0,091 نبود برنامه ریزی درست 7,859 8,479 16,339 -0,620 تجارت جهانی 7,309 7,623 14,932 -0,314 فرار مغزها 7,725 7,559 15,284 0,166 بی توجهی به پژوهش های علمی و تکنولوژیک 7,850 7,226 15,076 0,624 کمبود منابع 7,003 7,226 14,229 -0,223 جهل و بی سوادی 7,418 7,934 15,352 -0,516 عدم استفاده بهینه از منابع طبیعی 7,636 7,756 15,392 -0,120 دوگانگی اقتصادی و فرهنگی 7,321 8,187 15,508 -0,866 ضعف مدیریت 7,942 7,543 15,486 0,399 در جدول ٥، جمع عناصر هر سطر (D) نشان دهنده میزان تأثیرگذاری آن عامـل بـر عامل های دیگر است ."