چکیده:
در قصاید فارسی ذکر شده در کتاب تاریخ بیهقی، تصحیح زنده یاد خطیب رهبر، چندین بیت دیریاب و دشوار وجود دارد که شرح و گزارش نشدهاند یا به صورت کامل و به درستی گزارش نشده اند. مصحّح در بیشتر موارد، علّت ابهام و دیریابی این ابیات را تصحیف یک یا چند واژه یا ترکیب دانسته است؛ امّا با مراجعه به فرهنگ لغت و دیگر آثار زبان فارسی آن روزگار میتوان گزارش درستی از آن ابیات به دست داد. بیشتر ابیاتی که استاد خطیب رهبر، واژه یا واژه هایی از آن ها را تصحیف شده دانسته است در واقع تصحیف شده نیستند، چنان که در این مقاله با همان وجهی که در کتاب آمدهاند، شرح و گزارش شدهاند. از جمله عبارت درم ربودن تیغ و توضیح چگونگی جذب درهم توسط شمشیر،چو الماس گازی ، درایش، پای شدن و معنی چند واژه و عبارت دیگر، همچنین چند بیت که برای مصحح نامفهوم بوده اند و در کتاب گزارشی از آنها نیامده است ، نیز مورد بررسی قرار گرفتهاند و تا حدّ امکان، گزارش درستی از آن ها به دست داده شده است.
خلاصه ماشینی:
"1) بیت هشتم از نخستین قصیده ی ابوحنیفه اسکافی که در تاریخ بیهقی آمده است و در مدح سلطان مسعود و بیان توصیههای حکومتداری وی می باشد، چنین است: پگاه خاستن آید نشان مرد درو که روز ابر همی باز به رسد به شکار (بیهقی، 1392، ج 2: 425) استاد خطیب رهبر در شرح بیت، واژه ی « مرد » را مرجع ضمیر « او » دانسته است و به دنبال آن آورده است: « پیوستگی منطقی و معنوی دو مصراع، درست روشن نیست » (همان: 544).
« شاعران دلیل سرخی و شادابی لاله را می خوردن میدانستند: گفت می خور تا برون آیی ز پوست لاله نیز از پوست زان آمد برون ( خاقانی،1362 :412 ) 3- بحث و نتیجهگیری پی بردن به مشکلات متون ادبی و تصحیح آنها به کمک متون و منابع دیگر و فرهنگ لغات توسط محقق می تواند راه گشایی برای خوانندگان و دانش پژویان و حل مشکلات متون دیگر باشد؛ چنان که شرح برخی از ابیات دشوار در تاریخ بیهقی برای دریافت هدف نویسنده و دریافت مخاطب ضروری به نظر می رسید مثلادر بیت "سرکش و تند همچو دیوان باش زین هنر بر فلک شده است رجیم" ؛ شاعر پادشاه را به جنگ بی محابا ، با دشمنان دعوت می کند و این موضوع را می توان با توجه به دیگر ابیات این قصیده در یافت و ضبط بیت به همین گونه درست می نماید و قابل توجیه است ."