چکیده:
زال، یکی از شخصیتهای اسطورهی ایرانی است که بعدها با تبدیل اسطوره به حماسه، داستان او یکی از تراژدیهای بسیار تاثیرگذار بر فرهنگ ایرانی میشود. او در شاهنامه، مهمترین اثر حماسی ایرانی، فرزند سام نریمان است که به علت سپیدمویی از جانب پدر رانده می شود و سیمرغ سرپرستی او را به عهده می گیرد.این داستان بعدها مضمون ساز شاعران بسیاری میشود و در شعر شاعران سبک خراسانی و عراقی، نماد دلاوری و خرد و حیله میگردد. زال زر به همان اندازه که در داستانهای حماسی جایگاه خاص و مقام والایی دارد و درذهن شاعران سبک خراسانی نیز ماوایی برای خود یافته است، تولد زال و پرورده شدن او توسط سیمرغ یکی از جلوههای زندگی این شخصیت اسطورهای است که توسط شاعران مورد اشاره قرار گرفته است.در این مقاله تلاش شده است تا چهره زال در حماسه و در شعر شاعران سبک خراسانی و عراقی بررسی شود.
خلاصه ماشینی:
"این شاعران گام به گام با زال همراه گشته از آغاز تا انجام زندگیش او را رها نساختهاند و شعر خود را با نام او رونق بخشیدهاند این شخصیت اسطورهای در سبک خراسانی حضور فعالی دارد و در ابیات زیادی به او اشاره شده است که ذکر تمامی ابیات امکانپذیر نیست از آن جملهاند: کرده ز بیم روی دلیـران بـه رنگ زرد چــون او بـه رزم حمـلة زال زر آورد (امیرمعزی، 1318: 181) به عنوان زال و رخش و پـر سیمـرغ ز یک تن کرد رستم پاک کشور ترا سیمرغ و تیر گز نباید نه رخـش جـادو و زال فسونگـر (امیرمعزی، 1318: 191) جز ایـن ابرو و جز ماد ر زال زر نزادند چـونین پـسر مادرانم (ناصر خسرو قبادیانی، 1370: 48) 3-زال در اشعار سبک عراقی 3-1- اشاره به تولد زال و ارتباطش با سیمرغ در سبک عراقی تولد زال و پرورده شدن او توسط سیمرغ یکی از جلوههای زندگی این شخصیت اسطورهای است که توسط شاعران مورد اشاره قرار گرفته و تصویرهای زیبایی در کارگاه خیال این شاعران با استفاده از این مو ضوع به وجود آمده است: چـون زال به طفلی شـدهام پیر ز احـداث زان است که رد کرده ی احرارم واجباب (خاقانی، 1368: 57) خاقانی در این بیت با تلمیح به داستان سپیدی موی زال هنگام زایش بدین وسیله غم سنگینی را که از جور زمانه سراغش آمده است، بازگو می کند و خود را چون زال که رد کردهی پدر است مطرود احرار و احباب میداند."