چکیده:
الگوهای معماری اجدادی ما استفاده از روش ها و مصالح جدید به منظور افزایش سرعت ساخت، سبک سازی، افزایش عمر مفید ونیز مقاوم نمودن ساختمان در برابر زلزله را بیش از پیش مطرح کرده است .حل مشکلاتی نظیر زمان طولانی اجرا عمر مفید کم ویا هزینه زیاد اجرای ساختمان ها نیازمند ارائه راهکارهایی به منظور استفاده عملی از روش های نوین ومصالح ساختمانی جدید جهت کاهش وزن و کاهش زمان ساخت , دوام بیشتر ونهایتا کاهش هزینه اجراست. یکی از موارد در سبک سازی سقف استفاده از فرم گنبد است که یک عنصر پایدار و مقاوم در برابر زلزله و یک عنصر یادمانی است. استفاده از گنبد ها روش آسان و اقتصادی جهت پوشش سطوح یکپارچه بدون ستونگذاری در داخل می باشد. گنبد ها از دیرباز در معماری ایران بکار گرفته شده اند. توسعه گنبدها در ایران در روزگاران قدیم با سنگ و به تدریج آجرکاری و مصالح سنگی بوده است. سپس در عصر مدرن ابتدا آهن برای نخستین بار برای چهار چوب اسکلتی ساختارهای گنبدی بکار رفت و سپس بطور وسیعی از بتن ساده با فشار مقاومت خوب در بناهای جدید برای اجرای گنبد ها استفاده گردید. اضافه کردن فلز برای مسلح کردن در برابر کشش، راهکاری جدید در مهندسی سازه بوجود آورد که منجر به ساخت گنبد های مدرن توسط بتن مسلح گردید.همچنین از گنبدهای فولادی، گنبد های آلومینیومی و گنبد های چوبی وسایر روشها برای ساخت گنبد استفاده شده است. این مطالعه که با روش تحلیلی - توصیفی و مطالعات کتابخانه ای وبه طور مقایسه ای انجام شده است تحلیل گنبدهای سنتی وساختار معماری آنها مورد بررسی قرارگرفته ودرادامه تاثیر تکنولوژی های نوین درشکل گیری فرم های متنوع گنبدی شکل با ساختاری متفاوت جهت استفاده بهینه از فضا وبهبود کیفیت فضای معماری مورد مداقه قرار گرفته ونهایتا باجایگزین شدن این نوع گنبدها به جای گنبدهای سنتی وارد دنیای جدیدی از فضای معماری شویم.
خلاصه ماشینی:
"با توجه به تعاریف و مزایایی که برای صنعتی سازی برخواهیم شمرداز آنجا که در بین الگوهای فروانی که در کتاب استاد پیرنیانیز به آنها اشاره شده است، گنبد ارزش تاریخی وقدمت بیشتری نسبت به بقیه دارد ( زرتشتی ها در آتشکده ها از گنبد به عنوان نماد آسمان به وفور استفاده کردند) واز نظر سازه ای هم از جمله مسایلی چون سبک سازی و استفاده از مصالح مناسب و سایر محاسن که بر خواهیم شمرد ودر بحث صنعتی سازی نیز مد نظر است، بیشترین توجه در این تحقیق به تاثیر صنعتی سازی برشکل گیری گنبدها و فرم های گنبدی در راستای حفظ هویت فضای معماری گذشته و ایجاد کیفیت فضایی بهتر است .
حسن دیگر گنبدهای ایرانی که توسط استاد پیرنیا به آن اشاره شده (پیرنیا، 1351) ، انتخاب شکلهائی مبتنی بر اصول دقیق ریاضی بوده است به نحوی که از رانش آنها ممانعت به عمل آورده و موجبات صرفه جوئی در مصالح را فراهم میکرده است، استاد پیرنیا این خصیصه گنبدهای ایرانی و تمایز آن با سایر گنبدها را چنین تشریح میکند: “در سرزمینهای دیگر (مثلا روم) شکل نیمکره را برای گنبد بر میگزیدند و چون میانتار رانش بر منحنی آن منطبق نمیشد ناچار بودند که کنالههای آن را هرچه سطبرتر کنند تا در برابر رانش سدی باشد، در صورتیکه معماران ایرانی نیمدایره را برای پوشش مناسب نمی دانستند و شکلهائی نظیر تخم مرغی و هلو چینی و بیز را انتخاب میکردند که خود به خود میانتار رانش بود و این حسن انتخاب (که بر اصول دقیق ریاضی نهاده بود) باعث میشد که بتواند طبره یا ضخامت گنبد را در خاستگاه و پاکار تنها به اندازه یک شانزدهم دهانه بگیرند (که البته هرچه بالاتر میرفت نازک میشد تا به کلاله برسد) “ علی اکبر سعیدی اشاره میکند که “ چنانچه گنبد به صورت نیمکره باشد در پای گنبد رانش وجود ندارد و اگر نیمکره کمتر باشد (به صورت عرقچین ) در حلقه انتهایی رانش باید مهار گردد” ولی در ادامه توضیح میدهد که به دلیل سایه و آفتاب گیر بودن سطح گنبد، قرار گرفتن بار برف به صورت نامتقارن در پای گنبدی که به صورت نیمکره است نیروی افقی ایجاد میشود."