چکیده:
دانش مکی و مدنی آیات قرآن وظیفه تاریخگذاری واحدهای نزول قرآن را عهدهدار است. از زیرشاخههای این دانش، بحث و بررسی پیرامون شناخت آیات مکی داخل در سورههای مدنی و آیات مدنی داخل در سورههای مکی است که درعلوم قرآنی از آن به آیات مستثنا یاد میگردد. از جمله آیاتی که مفسران قرآن درباره مکی یا مدنی بودن آن اختلاف نظر دارند، آخرین آیه سوره مزمل است. از آنجا که این سوره در شمار سورههای مکی است که در آغاز بعثت نبوی نازل گردیده و درباره آخرین آیه آن در تفاسیر کهن و معاصر دیدگاههای گوناگونی ارائه شده است، این نوشتار دیدگاه موافقان و مخالفان را بررسی و تلاش نموده به دلایل مخالفان مکی بودن آن پاسخ دهد.
Makki and Madani knowledge of the verses of the Qurān is to trace and make the history of Qurān revelation credits. Investigating the Makki verses positioned in the Madani ones and vice versa falls under the concern of this scope subfields as the Qurānic sciences labels them exceptional verses. The Qurān exegetes disagree with each other if the last verse of the Muzammel Chapter، among some other verses، is Makki or Madani. As this verse is among the Makki verses revealed in the beginning of the Prophet’s first revelation، various viewpoints concerning this verse have been proposed in traditional and contemporary exegeses. This paper is to study the pros and cons’ standpoints and to attempt to respond the cons’ arguments arguing that this verse is not Makki.
خلاصه ماشینی:
نقد دلیل در ارزیابی روایات فوق باید توجه داشت که چنانچه مشاهده میگردد، ثعلبی در ابتدای تفسیر سوره مزمل به هیچ حدیثی برای مدنی بودن آیه بیستم استناد نکرده، در ادامه نیز به احادیثی از عایشه استناد کرده که نمیتواند صحیح باشد؛ زیرا ایشان در مدینه همسر پیامبر شده و در ابتدای بعثت و نزول این آیات، یا هنوز پا به عرصه گیتی ننهاده، و یا کودکی خرد بوده است؛ چه رسد به همبالینی و زندگی مشترک با حضرت رسول!
پس چگونه کسی که یقینا در ابتدای بعثت هنوز به دنیا نیامده، احادیثی درباره شأن نزول یک سوره و یا کیفیت نزول آن بیان میکند؟ در این احادیث اختلاف دیگری هم ذیل فاصله بین اولین و آخرین آیات این سوره وارد شده که عایشه و ابن عباس آنها را روایت کرده و ابن کثیر همه آنها را که حاکی از مدنی بودن سوره است، رد کرده و غریب میخواند و سوره مزمل را کاملا مکی میداند و فاصله زمانی بین آیات آن را طبق روایت احمد بن حنبل، یک سال دانسته و مینویسد: «این روایت را ابوحاتم از طریق موسی بن عبیده ربزی روایت کرده که ضعیف است و این حدیث در صحیح، بدون لفظ «نزول هذه السوره» آمده و حال آنکه از سیاق چنین بهدست میآید که این سوره در مدینه نازل شده، در حالی که چنین نیست و سوره مکی است.