چکیده:
دیدگاه زگزبسکی به بعد هنجاری شناخت، نگاهی نو محسوب می شود که بر اساس رویکرد اخلاق فضیلت مدار، در پی شکل بندی جدیدی از عقلانیت در این حوزه است. به نظر او مهم ترین مولفه هر فضیلت، انگیزه و توفیق مندی آن است. زگزبسکی بر اساس اصابه همیشگی باور، میان معرفت و باور موجه تفاوت می گذارد؛ ازاین روی، معرفت را به عمل و انگیزه فضیلت مندانه شناسایی می کند تا صدق دایمی معرفت را لحاظ کند و از سوی دیگر چون چنین شرطی در توجیه نیست و قبول باور موجه بر اساس معقول بودن است، می کوشد قبول باور از سوی دارنده حکمت عملی در شرایط باورنده را، معیار توجیه قرار دهد. در ادامه، نوشته پیش روی تلاش می کند این نگاه را ارزیابی کند.
خلاصه ماشینی:
"به نظر زگزبسکی کارکردهای پیش گفته در حوزه شناخت مبتنی بر دو نکته اند: اولا عقلانیت فرایند متعینی ندارد؛ یعنی در بسیاری موارد باوری خاص تعین نمی یابد و صدق و کذب باورها در فرایندهای شناختی متعارف معلوم نمی شوند؛ زیرا در بسیاری از موارد ادله باور نادیده گرفته می شوند و از باور تخطی می شود و به نظر زگزبسکی این ناشی از عدم عقلانیت افراد نیست، بلکه به معنای آن است که عقلانیت فراتر از چارچوب های شناختی است و به عبارت دیگر، شم استنباطی که در این دیدگاه با حکمت عملی مرتبط است، در شکل دهی باورها دخالت دارد؛ به عبارت دیگر، گاهی ترجیح بر اثر تمایل عامل شناسا رخ می دهد و نه بر اساس ادله؛ ثانیا همان طور که گفته شد، زگزبسکی نقش اختیار را در باور برجسته می داند و در بسیاری موارد باور را متعلق گزینشگری فاعل شناسا به شمار می آورد؛ لذا اعمال شناختی آدمی به طور کامل در قالب قواعد و فرایندهای شناختی نمی آید.
اکنون این پرسش مطرح می شود که جایگاه شناخت های پیش گفته در نظام ارزش نسبی زگزبسکی ـ با توجه به میزان بالای اختیاری مندی در برخی از این معارف منهی ـ کجا قرار دارد؛ ثالثا در بعضی معارف که از درجه بالایی برخوردارند، گاهی هدف عامل، برای مثال، صرفا عبودیت است و در این راستا، معارف درجه بالایی را نیز کسب می کنند؛ اما امکان دارد شخص کسب چنین شناخت هایی را به هیچ وجه قصد نکرده نباشد؛ یعنی بر اساس بندگی خویش به معرفت درجه بالایی از شناخت خداوند، خود، ملکوت جهان و هر آنچه در سعادت و به نحوی در چگونگی و سبک زندگی او تأثیر دارد، دست یابد؛ رابعا معارف فطری مشترکی میان همه انسان ها وجود دارند که دست کم بخشی از انسانیت آدمی به آنهاست و اکتسابی نیستند؛ 4."