چکیده:
میزان تأثیر دو قرن حکومت به نام تشیع بر مشروعیت حکومت در عصر غیبت
و دستاورد اصلی حکومت صفویه برای حکومتهای بعدی در ایران دو سؤال اساسی مقاله
حاضر است. نویسنده در پی آن است تا با تبیین دورههای گفتمانی اندیشه سیاسی شیعه،
« پارادایم جدید » نشان دهد که مهمترین پیامد بلند مدت حاکمیت صفویه علاوه بر ایجاد
در فلسفه سیاسی شیعه، تأثیر آن بر جایگاه حکومت شیعه در عصر غیبت است. ادعای
بنیانگذار صفویه مبنی بر ارتباط با مهدی موعود، داعیه سیادت و ارتباط آنها با آل رسول
الله و حضور عالمان دینی شیعه در حوزه اقتدار صفوی، از جمله مؤلفه های مهم گفتمان
عصر صفوی است که موجب پیروزی مکتب فقهی اصولی بر اخباری گری، تثبیت اصل تقلید و اجتهاد و در نهایت ارائه نظریه نیابت از امام زمان و طرح جدید و فراگیر ولایت فقیه گردید.
خلاصه ماشینی:
ادعای بنیانگذارصفویه مبنی بر ارتباط بامهدی موعود،داعیه سیادت و ارتباط آنهاباآل رسول الله وحضور عالمان دینی شیعه درحوزه اقتدارصفوی ،ازجمله مؤلفه های مهم گفتمان عصرصفوی است که موجب پیروزی مکتب فقهی اصولی براخباری گری ،تثبیت اصل «تقلید واجتهاد»و درنهایت ارائه نظریه «نیابت ازامام زمان »و طرح جدید وفراگیر«ولایت فقیه » گردید.
کلید واژه ها: امام ،سلطان عادل ،مشروعیت ،حاکم جائر،ولایت عام فقها، نیابت امام *سیدمصطفی ابطحی ،استادیار علوم سیاسی دانشگاه آزاداسلامی ،واحدتهران مرکز دانشنامه حقوق وسیاست ،سال اول ،شماره ۲،بهار۱۳۸۴،ص ص ۷۸ـ۶۳ مقدمه تشکیل حکومت صفوی به عنوان نقطه عطفی درتاریخ ایران ،دارای دوپیامدتأثیرگذاردر تحولات آتی تاریخ این کشورمی باشد.
گرانبهاترین دستاوردی که صفویه به صورت میراثی برای حکومتهای بعدی ،ازقاجارتا انقلاب اسلامی ،برجای نهاد،چه بود؟ فرضیه این تحقیق براین اساس است که مهمترین پیامدبلندمدت حاکمیت صفویه را علاوه برایجاد«پارادایم جدید»درفلسفه سیاسی شیعه بایددرتأثیرآن برجایگاه حکومت شیعی درعصر غیبت دانست .
اندیشه سیاسی شیعه دردوران غیبت امام معصوم (ع )،براساس گفتمان غالب هرعصربه چهاردوره تقسیم می شود: دوره اول :عصر تکوین هویت مذهبی شیعه ،ازاوایل قرن چهارم تا اوایل قرن دهم دوره دوم :عصربه قدرت رسیدن صفویه به عنوان نقطه عطف تاریخ تشیع دوره سوم :عصرقاجار وافزایش اقتدارسیاسی عالمان دینی دوره چهارم :عصرجمهوری اسلامی دوره اول :عصرتکوین هویت مذهبی شیعه ، ازاوایل قرن چهارم تااوایل قرن دهم حکومت دراین دوره تنها،حکومت مشروع معصوم تلقی گردیده ونظریه امامت تئوریزه شده و ۱ این نظریه مبتنی براعتقادبه اینکه رهبران الهی ازعصمت برخوردارند،شکل می گیرد.