چکیده:
هدفمندسازی یارانه ها در ایران یکی از مهم ترین بخش ها و نمایان ترین بخش طرح تحول اقتصادی است که به تغییر فرایند دادن یارانه ها می انجامد. در این فرایند با حذف تدریجی یارانه ها از مواد سوختی ، مواد خوراکی ، آب ، برق و سایر اقلام در ایران نوع دادن تغییر می کند که بخشی از این یارانه های حذف شده (۶۰ درصد در سال ۱۳۹۰) به صورت نقدی به شهروندان پرداخت شد و سایر درآمد این کار صرف کارهای عمرانی و فرهنگی می شود. این کار در اواخر دهه ٔ ۱۳۸۰ به اجرا گذاشته شد و بخش عمده ٔ آن در دهه ٔ ۱۳۹۰ انجام شد. از هدفمندسازی یارانه ها به عنوان بزرگترین طرح تاریخ اقتصادی ایران نام برده می شود. بنابر آمار رسمی وزارت امور اقتصاد و دارایی ، فاز اول این طرح با شکست روبرو شد و موجب ورود خانوارهای بیشتری به زیر خط فقر شد. در این نوشتار بر آنیم تا به علل شکست سیاست هدفمند سازی یارانه ها در فاز اول اجرا بپردازیم .
خلاصه ماشینی:
"با نگرش به اینکه اقدام برای رها شدن دولت از پرداخت مستقیم و غیرمستقیم یارانه به مصرف کننده و یا استقرار مکانیسمی مناسب برای پرداخت بهینه و هدفمند آن به برخی از بخش های تولید وجه بارز سیاست گذاری اقتصادی است و هرگونه سیاست گذاری اقتصادی نیز مستلزم متکی بودن بر بنیاد نظری معین و روش های اجرایی متناسب با موضوع و محتوای آن سیاست می باشد، لذا این مقال پرسش اصلی خود را بر این محور قرار داده بود که ؛ «متغیر"سیاست گذاری اقتصادی " چه نقشی در ناکامی "هدفمندسازی یارانه ها" در ایران داشته است ؟» در پاسخ به این پرسش و با مفروض گرفتن ضرورت «آزاد شدن قیمت کالاها و خدمات » ـ به عنوان هدف غایی و بنیادی هرگونه طرح هدفمندی و فرع بودن هدفمندسازی یارانه ها نسبت به هدف اساسی فرضیه این مقاله بر این اساس شکل گرفت که : «عدم توجه دولت به مبادی نظری و الزامات سیاست گذاری اقتصادی مرتبط با هدفمندسازی یارانه ها در مراحل سه گانه (۱) تدوین و تصمیم گیری ، (۲) اجرا و (۳) مدیریت و کنترل پیامدهای منفی ناشی از اجرای این سیاست نقش مؤثری در ناکام شدن سیاست هدفمندسازی یارانه ها در مرحله اول داشته است » الگوی نظری این نوشته از لحاظ محتوایی بر شالوده نئولیبرالیسم اقتصادی قرار داشت ، چراکه واقعی / کردن قیمت ها و حذف پرداخت های انتقالی دولت به مصرف کنندگان و تولید کنندگان (یارانه )، رقابتی کردن قیمت کالاها و خدمات (اقتصاد رقابتی )، محدود شدن نقش حمایتی دولت ، خصوصی سازی و کاهش تصدی گری دولت و بهبود فضای کسب و کار و افزایش بهره وری را فلسفه وجودی طرح سیاست ٣٤ هدفمندی یارانه ـ در کشورهایی که دولت مسئولیت سنگین پرداخت یارانه به اشکال مختلف را عهده دار است ـ به شمار می رود."