چکیده:
این پژوهش به بررسی رابطه نفت و دموکراسی در ایران، بعد از اصلاحات ارضی و سالهای 1342 تا 1357 می پردازد و از خلال سیاستهای اقتصادی– نفتی حکومت محمدرضا پهلوی، تاثیرات نقش (حکومت رانتیر) در ساخت اجتماعی– سیاسی ایران را مورد تبیین و تحلیل قرار می دهد. اهداف اصلی این تحقیق عبارتند از: شناخت و بررسی وضعیت سیاسی و اجتماعی ایران در سالهای 42 تا 57 با توجه به بالا رفتن قیمت نفت و سیاست های سیاسی و اقتصادی و بررسی و شناخت ارتباط درآمدهای نفتی و خودکامگی فردی در ساختار سیاسی ایران در زمان پهلوی دوم. آنچه به عنوان نتیجه از این تحقیق حاصل می شود این نکته است که رابطه معناداری میان تحصیل دارابودن دولت و ماهیت غیردموکراتیک آن وجود دارد. ب عبارت دیگر بی نیازی اقتصادی و درآمدی دولت از جامعه، علت سرشت غیردموکراتیک رژیم های رانتیر است. دولت ایران به رهبری محمدرضا شاه در سال های 1342-1357 با افزایش درآمدهای نفتی الگوی ایجاد ثبات سیاسی نه از طریق مشارکت فراینده مردم در عرصه های مختلف اجتماعی بلکه از راه زور و سرکوب معطوف به منافع قدرت سیاسی را در پیش گرفت.
خلاصه ماشینی:
"7- پهلوی دوم و سیاست داخلی و خارجی در سالهای 1342-1357 دومین بحران اساسی حکومت پهلوی پس از نهضت ملی شدن صنعت نفت و کودتای 28 مرداد 1332 در چالش با روحانیت و نیروهای مذهبی در جریان قیام پانزده خرداد 1342 بود که مذهبیون جامعه را رو در روی حکومت شاه قرار داد و همین عامل نیز فعالیتهای سیاسی علیه حکومت پهلوی را شتاب بخشید و وجهه مذهبی رژیم را به شدت تضعیف کرد، زیرا محمدرضا پهلوی در طول دوران زمامداری خود تا این زمان هیچگاه بطور جدی خود را با جامعه مذهبی ایران درگیر نساخته بود و تا حدودی رابطه خود را با رهبران مذهبی شیعه حفظ کرده بود ولی از آغاز سال 1342 و از زمانیکه مأموران رژیم در دوم فروردین همان سال به مدرسه فیضیه یورش برده چند تن از روحانیون را به شهادت رساندند، بحران حکومت شاه حاد شد (نجاتی،1379، 225-226).
تصویب این لایحه بود که خشم امام خمینی را برانگیخت و بدنبال آن ایشان شاه را فردی مقدس مآب و انقلاب سفید وی را ناشی از دسیسه آمریکا دانست و از ملت ایران درخواست کرد تا جلوی سلطه آمریکا را بگیرند (میلانی، 1381، 113) 7-1- سیاست خارجی ایران در دوره دوم حکومت شاه (1357-1332ش ) 7-1-1- فراز و فرود مناسبات شاه با آمریکا اگرچه زمینه های ورود آمریکا به صحنه سیاسی و اقتصادی ایران قبل از کودتای 28 مرداد 1332 فراهم شده بود، اما تشدید بحران مشروعیت رژیم شاه پس از سقوط دولت ملی مصدق نقش عمده ای را در این رابطه ایفاء کرد و حکومت شاه را به این نتیجه رساند که دوام و بقایش، در گرو اتکاء به برترین قدرت جهانی، یعنی آمریکا است."