چکیده:
سینماگران، برنامهسازان تلویزیون، کارشناسان ادبیات و مخاطبانی که با سطح متوسطی از سواد ادبی و سینمایی- تلویزیونی، فیلمهای اقتباسی را میبینند، معیارهایی متفاوت برای ارزیابی دارند. به همین قیاس، مبانی نظری مختلفی در مطالعات تطبیقی اقتباس وجود دارد. بررسی فیلمهای اقتباسی و مقایسۀ آنها با منابع ادبی میتواند با رویکرد مطالعات فرهنگی انجام گیرد که سرشتی بینرشتهای دارد و بیشتر بر بازخوردهای فرهنگی تکیه میکند. یکی از اهداف پژوهشهای بینرشتهای کمک به بازسازی فرهنگ است که با تعامل علوم و هنرها تسریع میگردد. بررسی مناسبات سینما و تلویزیون با مجموعه قصههای هزار ویک شب نشان میدهد اقتباسهایی که توانستهاند این اثر را با همان نقش فرهنگی- تاریخی خود بازتولید کنند، موفقیت بیشتری داشتهاند. این اقتباسها به ساختار اثر وفادار بودهاند. دلیل موفقیت اقتباسهای وفادار به هزار و یک شباین است که درونمایه از ساختار برمیآید و حذف الگوی درونمایه در فیلمهای اقتباسی، مخاطبان مشترک کتاب و فیلم را راضی نمیکند. روش این پژوهش، توصیفی- تحلیلی است. کنارهمگذاری تحلیلهای ساختاری و دریافتهای معنایی هزار و یک شب، همراه با رجوع به نظریههایی که بین اندیشه و ساختار به یک رابطة بلاغی قائل هستند، نشان میدهد چگونه اقتباسهای وفادار از هزار و یک شب به بازتولید تأثیر فرهنگی این متن میپردازند.
خلاصه ماشینی:
ترجمه هاي هزار و يک شب ، علاوه بر ادبيات داستاني نوين بر هنرهاي ديداري- شنيداري غرب نيز تأثير داشته و اصلا ميتوان گفت راه يافتن جنبه هاي خيالانگيز و شاد اين کتاب در حوزههاي گوناگون هنري باعث شده است فضاي حکايت هاي هزار و يک شب در بازسازي فرهنگي کشورها نقش داشته باشد.
طرح بحث دربارة راهکارهاي اقتباس از مجموعه قصه هاي هزار و يک شب با گرايش مطالعۀ تطبيقي - بين رشته اي ادبيات و سينما و نيز با نگاه به اهداف مطالعات فرهنگي، يعني بازشناسي فرهنگ به منظور بازسازي آن، چهارچوب نظري اين مقاله و تعيين کنندة روش تحقيق است .
(224 :1388 رابرت مک کي در داستان، ساختار، سبک و اصول فيلم نامه نويسي، فصل مستقلي را به بحث «ساختار و معنا» اختصاص داده است و ذيل عنوان فرعي «ساختار به منزلۀ فن بيان» تأکيد ميکند انديشه و ساختار يک رابطۀ بلاغي دارند و ساختاري که نويسنده به روايت ميدهد، مخاطب را متقاعد ميکند که داستان او تمثيل درستي از زندگي است : زيرا هنرمند بايد نه تنها ايدههايي براي بيان کردن بلکه ايدههايي براي اثبات کردن داشته باشد.
مقايسۀ دو اقتباس موفق از يک حکايت در هزار و يک شب ، با اين تفاوت که يکي به قصۀ اصلي وفادار مانده و ديگري حکايت را به مثابه يک داستان مستقل در نظر گرفته است ، اين ويژگي را بيشتر نشان ميدهد: در ميان تعداد اندک اقتباسهاي سينمايي از قصه هاي هزار و يک شب ، فيلم شب قوزي ١٣٤٣ ساختۀ فرخ غفاري، موفقيت بيشتري داشته است .
5December 2013; Irwin, Robert (2003), The Arabian Nights: A Companion, Tauris Parke Palang-faacks, p.