چکیده:
این مقاله، به بررسی واکنش بازار محصولات پتروشیمی و فراورده های نفتی مورد مبادله در بورس کالای ایران به برداشته شدن سقف قیمتی اعمال شده بر این بازار میپردازد. تجزیهوتحلیل اطلاعات موجود نشان میدهد، با حذف سقف قیمت اعمال شده، از حجم تقاضای بسیاری از محصولات کاسته و بر حجم عرضه محصولات افزوده شده است. بهطور مشخص، مقدار تقاضای محصولات پلیمری و شیمیایی به ترتیب کاهش شدید 80 و 57 درصدی را نشان میدهد. علاوه بر این، بررسیها حاکی از آن است که سهم معاملات سوداگرانه در بازار کاهش و در عوض سهم معاملات رقابتی (واقعی) افزایش قابل ملاحظهای یافته است. مقایسه قیمتهای کشف شده در بورس و قیمتهای بازار آزاد برخی از محصولات نشان میدهد، بخشی از مصرفکنندگان، مواد اولیه خود را با قیمتهای بازار آزاد خریداری کردهاند. نتایج مدل پنل دیتا بیانکننده آن است که حذف سقف قیمت، تأثیر منفی و معناداری بر مازاد تقاضای محصولات پتروشیمی و فراوردههای نفتی داشته، بهطوری که مازاد تقاضای بیش از 3 هزار تنی بازار بعد از حذف سقف قیمت به مازاد عرضه 156 تنی تبدیل شده است. حذف این سیاست بیشترین تأثیر را بر گروه پلیمری داشته، بهگونهای که مازاد تقاضای بالغ بر 76/4 هزار تنی این محصولات به مازاد عرضه 29 تنی تبدیل شده است. بهطور کلی نتایج این مقاله نشان میدهد، سیاست سقف قیمت اعمال شده بازار محصولات پتروشیمی و فراوردههای نفتی کاملاً مؤثر و با اثرات اختلالزای وسیعی همراه بوده است.
This paper aims to evaluate the reaction of petrochemical and petroleum products markets (traded on the Iran Mercantile Exchange) to the removal of price ceilings imposed on it. After the implementation of targeted subsidies project and respective currency fluctuations in Iran، government imposed price controls on petrochemical market to prevent inflationary pressures of those events. Analysis of available data shows that after the price adjustment and the removal of price ceilings، the quantity of products supplied has increased and the quantity of products demanded has decreased. In particular، the demand for polymer and chemical products has decreased sharply by an amount of 80 and 57 percent respectively. Moreover، the share of speculative trading has decreased while the share of competitive trading has increased. Comparing the prices discovered in Iran Mercantile Exchange and the black market prices shows that a fraction of consumers have purchased the required raw materials from black market. The results of panel data model show that the removal of the price ceilings has had a significant negative effect on the excess demand in the petrochemical and petroleum markets: the excess demand (more than 3 thousand tones) has turned into an excess supply (156 tones). Removing the price limits has had the greatest impact on polymer products market where an excess demand of 4.76 thousand tones has turned into an excess supply of 29 tones. On the whole، the results of this paper show that the price ceiling policy had significant effects and it has had considerable distortionary effects on the market.
خلاصه ماشینی:
"٣- روش شناسی پژوهش اعمال سیاست سقف قیمت همان طور که مطرح شد در نگاه نخست ، براساس تئوری های (نظریه های ) اقتصادی به تشکیل صف خرید، توزیع رانت ، تشکیل تقاضای غیرواقعی و رانتی و شکل گیری بازار سیاه منجر می شود، اما نشان دادن این موضوع و به خصوص 1- Friedman and Friedman 2- Coyne and Coyne 3- Friedman and Stigler 4- Glaeser and Luttmer 5- Sen et al.
بر این اساس ، در گام نخست ، با تجزیه وتحلیل آمار عرضه و تقاضای انواع محصولات پتروشیمی در بورس کالای ایران در فاصله زمانی ده هفته قبل از برداشته شدن سقف قیمت و ده هفته بعد از برداشته شدن آن ، شدت واکنش بازار و آثار اختلال زای این سیاست مورد ارزیابی قرار گرفته است .
نتایج به دست آمده نشان می دهد که با تغییر قیمت پایه محصولات در بورس کالای ایران و در نتیجه حذف رانت قیمتی موجود، مازاد تقاضای بیش از ٣ هزار تنی قبل از تغییر قیمت بازار محصولات پتروشیمی و پلیمری (عرض از مبدأ) به مازاد عرضه بیش از ١٥٦ تنی در این بازار تبدیل شده است (مجموع عرض از مبدأ و ضریب متغیر مجازی ).
علاوه بر این ، نتایج تخمین مدل پنل دیتا نشان می دهد که تغییر مبنای محاسبه قیمت پایه محصولات پتروشیمی در بورس کالا از ارز مبادله ای به ارز آزاد، تأثیر منفی و معناداری بر مقدار مازاد تقاضای گروه های مختلف کالایی رینگ محصولات پتروشیمی و فراورده های نفتی بورس کالای ایران داشته ، به طوری که مازاد تقاضای بیش از ٣ هزار تنی بازار بعد از حذف سقف قیمت به مازاد عرضه ١٥٦ تنی تبدیل شده است ."