چکیده:
در این نوشتار، تاریخچه ، سیر تحولات ، ابعاد مختلف نقش اجتماعی و فرهنگی و کارکردهای نمایشی آیین های عاشورایی، بویژه تعزیه به عنوان نوعی نمایش مردمی و مذهبی که سابقه ای طولانی در ایران دارد، مورد بررسی قرار گرفته و به ظرفیـت هـای بصری نهفته در این گونه نمایشی پرداخته شده است .
خلاصه ماشینی:
"اما برخی جامعه شناسان بـر ایـن باورنـد کـه ایـن عامه مردم هستند که در زمینه ابداع و توسعه و ترویج آیین های دینداری، ابتکار عمل را در دست میگیرند و شاید تنوع و گوناگونی این آیـین هـا در ایـران ، از همین نکته ناشی شده باشد؛ چرا که ایران سرزمین متنوعی اسـت کـه فرهنـگ عمومی آن از مجموعه خرده فرهنگ ها شکل گرفته است .
بدیهی است که سنت عزاداری برای کشته شدگان و مردگـان ریشه ای دیرینه تر از تاریخ یاد شده دارد، اما برخی پژوهشگران بر ایـن باورنـد که سه قرن سلطه خلفای سنی مذهب بغداد بر ایـران ، باعـث شـد تـا آل بویـه ، ترویج عزاداری برای اهل بیت را برای مقابله بـا هیمنـه خلفـای یـاد شـده ، در دستور کار قرار دهند و به این وسیله خود را از زیر سلطه تفکر و گرایش هـای مذهبی آنان رها سازند؛ همان روشی که شاهان صـفویه نیـز پـی گرفتنـد و در عهد این سلسله شیعه ، دوران طلایـی برگـزاری آیـین هـا و مراسـم و پیـدایش شکل های بدیع و جذاب عزاداری، آغاز شد.
محور اصلی آیین عزاداری از سوی شیعیان ، اگر چه ریشه در برخی آیـین هـای پیش از اسـلام دارد ـ بـرای نمونـه ، در مراسـم مربـوط بـه دو روز تاسـوعا و عاشورا، رگه هایی از رسم سیاووشان که آیینی بوده است مربوط به کشته شـدن سیاوش پسر کیکاووس کـه بـر اثـر سـعایت و تحریـک سـودابه نامـادریاش صورت گرفت ـ دیده میشود."