چکیده:
مساله نبوت پس از اصل توحيد، از جايگاه ويژه و نقش تعيين كننده اي در نظام فكري و انديشه ديني برخوردار است. متكلمان اماميه بيش از ساير متكلمان مكاتب كلامي، به تعريف اصطلاحي نبي اهتمام داشته اند و با توجه به مبدا اشتقاق اين واژه، تعاريف مختلفي ارائه نموده اند. تحليل اين تعاريف نشان مي دهد كه آنها در مقام تبيين مفهوم نبي، به مولفه هايي چون «هويت بشري»، «هويت واسطه اي» و «هويت اِخباريِ» نبي، اشاره كرده اند. سر توجه متكلمان اسلامي به مساله هويت بشري نبي، از آن روست كه بشر بودن پيامبران در ارتباط مستقيم با بسياري از مسائل كلامي مرتبط با نبي و نبوت، از جمله «امكان وحي الهي به پيامبران»، «برتري پيامبران بر فرشتگان»، «امكان عصمت پيامبران»، «رويكرد اختيارگرايانه در عصمت پيامبران» و «اسوه و الگو بودن پيامبران» است. هويت واسطه اي نبي، ناظر به ارتباط دو سويه پيامبر با خدا و مخاطبان وحي و فارق ميان پيامبر و امام است. هويت اِخباري نبي نيز به بعد اجتماعي و تبليغي پيامبر و همساني نبي با رسول در مسئوليت خطير ابلاغ وحي الهي به مردم اشاره دارد.
خلاصه ماشینی:
"در این نوشتار، با روش کتابخانهای و رویکردی توصیفی- تحلیلی، تلاش میشود به پرسشهای ذیل پاسخ داده شود: 1- چه رابطهای میان معنای لغوی و اصطلاحی نبی وجود دارد؟ 2- مؤلفههای مؤثر در تحقق مفهوم نبی از دیدگاه متکلمان امامیه چیست؟ 3- قیود به کار رفته در تعریف نبی، توضیحیاند یا احترازی؟ 4- آیا نبی موظف به ابلاغ پیامهای الهی به مردم میباشد یا صرف ارتباط وی با منبع وحی در اطلاق واژة نبی، کافی است؟ 5- سر تاکید و توجه متکلمان امامیه به بشر بودن پیامبران، چیست؟ بدین منظور، پس از بیان معنای لغوی واژه نبی، تعاریف ارائه شده از سوی متکلمان شاخص امامیه (تا آغاز مدرسه اصفهان) درباره «نبی»، به ترتیب تاریخی ذکر میشود و مورد تحلیل قرار میگیرد.
اقتران دو تعبیر «عظیم المنزلة» و «یخبر عن الله» در یکی از تعاریف شیخ طوسی، گویای این حقیقت است که از دیدگاه وی، ارتباط مستقیمی میان هویت اخباری نبی و علو مقام و منزلت او، وجود دارد؛ بدین معنا که کسی که پیامهای الهی را دریافت میکند و به مردم میرساند، عنوان «یخبر عن الله» بر او صدق میکند و چنین کسی به جهت بهرهمندی از شرافت ارتباط با منبع وحی، و به واسطه تحمل دشواریهای رسالت و تلاش در جهت ابلاغ پیامهای الهی به مردم، به مقام و منزلت والا نائل گردیده، مستحق بزرگداشت و تعظیم است، و عنوان «عظیم المنزله» بر وی قابل صدق میباشد (شیخ طوسی: 1406، 244)."