چکیده:
نقد شاعران بر شاعران كه از روش ها و رويكردهاي نقد ذوقي به شمار مي آيد، در پهنه ي شعر فارسي رواج نسبي داشته است. شاعران از ديرباز تاكنون، با شيوه ها و انگيزه هاي مثبت و منفي به نقد شاعران يا شعرهاي آنان پرداخته اند. با مروري در سروده هاي شفيعي كدكني درمي يابيم كه او در اشعارش به اين شيوه ي نقد اهتمام ورزيده است. نگارنده در اين مقاله كوشيده است تا افزون بر تبيين وجوه تشابه و تفاوت شعرنقدهاي شفيعي با آثار مشابه گذشتگان و معاصران، به واكاوي روش و رويكردهاي او در اين حوزه بپردازد. حاصل پژوهش، نشانگر اين است كه شعرنقدهاي شفيعي، داراي دو رويكرد اصلي اند: نقدهاي محتوامدار، جامعه گرا و ايدئولوژيك كه بيشتر در آثار دهه هاي چهل و پنجاه شاعر تجلي يافته اند و نقدهاي جمال شناسانه و ساخت گرايانه كه بيشتر در آثار پس از انقلاب ديده مي شوند. اين آثار از لحاظ روش بيان نيز دو شيوه ي اصلي دارند: نقد مستقيم و نقد غيرمستقيم؛ در روش نخست، به ستايش شاعران آزاده و آرمان گرا و نكوهش شاعران و شبه شاعران مديحه گو، عافيت جو، بي درد، افراطي و شبه مدرن پرداخته شده و در روش دوم، تبيين شاعرانه ي مفهوم و ماهيت شعر و كاركردهاي انساني، اجتماعي و جمال شناسانه ي آن در كانون توجه قرار گرفته است. سخن ديگر اينكه شعرنقدهاي شفيعي، صرف نظر از برخي نمونه ها، برخلاف آثار گذشتگان يا معاصران، خاستگاهي جز باورهاي فرهنگي، عواطف انساني و دغدغه هاي هنري ندارد.
خلاصه ماشینی:
"پژوهشــگرانی چــون : بشردوســت (١٣٧٩) و (١٣٩٠)، عباســی (١٣٨٧)، برهــانی (١٣٧٨)، عابدی (١٣٨١) و فولادوند (١٣٨٨) نیز در کتاب هـا و مقالـه هایشـان ، در کنـار پرداختن به زندگی ، شعر، آثار و آرای شفیعی کدکنی، به طـور پراکنـده بـه دیـدگاه هـای انتقادی او (چه منثور و چه منظوم ) اشاره هایی کوتاه داشته اند؛ اما در هیچ یـک از آن هـا، مفصل ، منسجم و متمرکز، به این مقوله پرداخته نشده و زوایای آن بررسی نشده اسـت ؛ ازاین رو، مقاله ی حاضر با تمرکز بر شعرنقدهای شفیعی، رویکرد انتقادی او را به برخـی شاعران و اشعار بررسی کرده است .
در این شیوه که از مهم تـرین جنبـه هـا و جلـوه هـای نقادیهای شاعرانه ی شفیعی به شمار میآید، شاعر بدون چالش مستقیم بـا شـاعران یـا متشاعران ، آرای خود را درباره ی ماهیت شعر و کارکردهای اصیل آن ، با منطقی شاعرانه بیان میکند و بدین گونه غیرمستقیم ، به نقد و نکوهش شبه شاعران و شعرواره های آن هـا در فضای رسانه ها و روزنامه ها میپردازد.
برای آشنایی بیشتر با پیشینه ی این شیوه ی نقد میتوان به منابع زیر رجوع کـرد: آشـنایی بـا نقد ادبی (نک : زرین کوب ، ١٣٧٢: ٣٤٦-٣٥٨)؛ نقد شعر در ایران (نک : درگـاهی، ١٣٧٧: ٢٠٩- ٢١٧)؛ مبانی و روش های نقد ادبی (نک : امـامی، ١٣٧٧: ٤٢-٤٦)؛ شـاعری در هجـوم منتقـدان (نک : شفیعی کدکنی، ١٣٧٥)؛ نقد خیال ؛ نقد ادبی در سبک هندی (نک : فتوحی، ١٣٧٩) و نقـد ادبی در ادبیات کلاسیک فارسی (نک : محبتی، ١٣٩٢)."