چکیده:
برخی از علمای شیعه در راه قبول روایت و خبری که از رسول خدا و یا أئمۀ طاهرین به آنها میرسد، شیعی مذهب بودن راوی آن حدیث را شرط نمیدانند، بلکه برای ایشان وثوق به راوی کفایت میکند. مؤید این مطلب، تاریخ علمای شیعه است که به این موضوع از نظرگاههای مختلفی نگریستهاند تا جایی که گاه نظریات متضادی در باره توثیق و عدم توثیق راویان عامه بیان داشتهاند.این پژوهش در پی آن است که با روش کتابخانهای اسنادی و به شیوه توصیفی _ تحلیلی به واکاوی دیدگاههای علمای شیعه در باره اعتبار راویان اهل سنت از دوره متقدمین تا زمان معاصر بپردازد. با تأمل در کتب علمای متقدم توثیقات خاص و عامی در باره راویان عامی مذهب به دست میآید. در کتب علمای متأخر نیز به تبعیت از علمای متقدم، برای برخی از راویان عامه توثیقهای عام و خاص بیان شده است و آنها با شواهد و مدارکی به تحلیل مرویاتشان پرداخته، جهت صحت آنها را بیان نمودهاند. پژوهش حاضر با کنار هم گذاشتن جنبههای مختلف مبانی هر دو طیف علمای شیعه به جامعیتی از شواهد دست یافته است. در پایان نیز با بررسی برخی از مهمترین منابع رجالی و روایی شیعی، آماری از تعداد روایان موثق اهل سنت بیان کرده است.
خلاصه ماشینی:
مؤید این مطلب احادیثی از ائمه اطهار( است که جواز مراجعه به احادیثشان را _ که توسط راویان عامه نقل میشود _ صادر کردهاند؛ به عنوان نمونه، از امام صادق( روایت شده است که هر گاه حادثهای برای شما اتفاق افتاد که حکم آن را از روایات ما نیافتید، به آنچه عامۀ مردم (یعنی اهل سنت) از امام علی( نقل میکنند، مراجعه کرده و بر پایۀ آنها عمل کنید.
7 آنچه از ظاهر این شرط برمیآید، این است که اگر راوی به لحاظ مذهب، اثنا عشری نباشد، بلکه از اهل عامه و یا در شمار راویانی از فرق مختلف باشد، روایت او متصف به صحت نبوده و در نتیجه مقبول نخواهد بود؛ در صورتی که پژوهش حاضر نشان میدهد که با وجود حساسیت دانشمندان شیعه به مذهب راوی، در عین حال تعداد بسیار کمی از روایات شیعه فقط به دلیل انحراف مذهبی راوی، تضعیف شده و یا کنار گذاشته شدهاند؛ به عنوان مثال، مرحوم غفاری در حاشیه ثواب الاعمال در جمعبندی و تحلیل نظریات شیخ صدوق، زمانی که برای تحریف در یک حدیثی از رسول خدا( دلیل میآورد، چنین مینویسد: با عنایت به این که در سلسله راویان این حدیث، چند تن از راویان اهل سنت قرار دارند که حتی در نزد فرزانگان اهل تسنن، مجهول و یا روایت آنان، ضعیف بر الرواشح السماویة، ص185.
2 راویان عامه مذهب دیگری نیز در کتب رجالی متأخرین از این طریق توثیق شدهاند که عبارتاند از: عمار ساباطی، 3 ابو الصلت، 4 یحیی بن سعید قطان، 5 یعقوب بن شبیة، 6 موسی بن عمیر، 7 فضیل بن عیاض، 8 عبد الواحد بن عمر بن محمد، 9 أصرم بن حوشب بجلی، 10 أحمد بن داود بن سعید الفزاری، 11 إسحاق بن بشیر أبو حذیفة 12 و ...