چکیده:
پژوهش حاضر با هدف بازنمايي و تفسير الگوهاي خانواده از نظر همسرگزيني، به بازخواني و طبقه بندي متون برآمده از مصاحبه هاي عميق كه حاصل تفسير برآمده از تجربه زيسته كنشگران (دختران جوان شهر قم) مي باشد، پرداخته است. با بهره گيري از روش تحليل گفتمان و چارچوب نظري جامعه شناسي تفسيري، اعم از نظريه گفتمان و نظريه سازه اجتماعي ديويد چيل، پنج الگوي «خانواده پست مدرن»، «خانواده تجددگرا»، «خانواده درحال گذار»، «خانواده سنتي»، «خانواده اسلامي» كه حاصل گفتمان هاي متناظر با آنها در جامعه كنوني است، به عنوان الگوهاي خانواده در جامعه كنوني بازنمايي شد. با توجه به يافته ها اين نتيجه حاصل شد كه هر يك از الگوهاي خانواده، متاثر از خاستگاه هاي متنوع و گفتمان هاي پيدا (همسو با قدرت سياسي) و پنهان (متعارض با قدرت سياسي) هستند كه متناسب با تحولات اجتماعي و فرهنگي جامعه ظهور يافته اند و برخلاف برخي ويژگي هاي مثبت آن، با آسيب هايي نيز مواجه اند، اما الگوي خانواده اسلامي مزايا و ويژگي هاي بالقوهاي دارد كه مي توان آن را به عنوان الگوي مناسب معرفي كرد.
خلاصه ماشینی:
با توجه به یافتهها این نتیجه حاصل شد که هر یک از الگوهای خانواده، متأثر از خاستگاههای متنوع و گفتمانهای پیدا (همسو با قدرت سیاسی) و پنهان (متعارض با قدرت سیاسی) هستند که متناسب با تحولات اجتماعی و فرهنگی جامعه ظهور یافتهاند و برخلاف برخی ویژگیهای مثبت آن، با آسیبهایی نیز مواجهاند، اما الگوی خانواده اسلامی مزایا و ویژگیهای بالقوهای دارد که میتوان آن را بهعنوان الگوی مناسب معرفی کرد.
تومتون و لین (1994) تحول الگوهای خانواده و ازدواج را نیز با جریان صنعتی شدن و مدرنیزاسیون بررسی کردهاند و تحولات حاصل از این جریانها را عامل اصلی کاهش اقتدار والدین و افزایش استقلال فرزندان در همسرگزینی میدانند؛ فرآیندی که در نهایت به کاهش ازدواجهای ترتیبیافته از جمله خویشاوندی منتهی خواهد شد؛ تحول در موقعیت زنان از نظر تحصیلات، از جمله عواملی است که آنان را به نپذیرفتن الگوی سنتی هدایت میکند(ایران محبوب.
در ازدواج مدرن، نوعی بیالگویی در تشکیل خانواده دیده میشود؛ زیرا از طرفی مکانیسمهای سنتی در همسرگزینی در حال اضمحلال است و از سوی دیگر بدون معرفی الگو یا خط مشی مشخصی، این امر به نسل جوان سپرده شده است و جوانان باید خودشان به دنبال همسر مناسب برای خودشان باشند.
از این رو، دختران همواره از آینده نگران هستند و با توجه به نمایان شدن روز افزون الگوها و رفتارهای تجددگرایی و ترویج آن به روشی غیرمستقیم و پنهان (بهعنوان مثال از طریق شبکههای اجتماعی) در سردرگمی به سر میبرند؛ چرا که اگر بخواهند به ازدواج سنتی تن دهند از آینده و سرنوشت مبهم خود نگرانند و اگر بخواهند به روشی تجددگرا عمل کنند، مورد سرزش خانواده و نزدیکان قرار میگیرند.