چکیده:
هدف :این پژوهش برآن است نخست به پیشینهمالکیت واهمیت منطقه چکاب بپردازد، دوم این که فرآیند اختلافات ارضی ایران و افغانستان در این منطقه و سرانجام آن را بیان دارد، همچنین تاثیر سیاست کلیرضاشاه رادرقبال کشورهایهمجواردراین باب مورد بررسیقراردهد. روش /رویکرد پژوهش : این پژوهش با بهره گیری از اسناد و مدارک موجود،ومنابع کتابخانه ایوباروش توصیفی–تحلیلیتنظیم شده است . یافته هاونتایج پژوهش :یافته هانشان میدهدکه پیشینهمالکیت منطقه چکاب به کشور ایران تعلق داشته و از املاک موروثی امیرمحمدابراهیم علم بوده است .درجریان مسالهچکاب مشات زیادی از سوی ایران برای اجتناب از درگیری صورت پذیرفت . با این حال در ابتدا تمایل زیادی برای حفظ این منطقه وجود داشت اما بعدهاسیاست دولت براین امرقرارگرفت که چکاب رابه افغانستان واگذاردودرنهایت به فروش آن به افغان هاباقیمتیپایین ترازقیمت تعیین شده ازامیرابراهیم علم رضایت داد.بنابراین ،گزارش واگذاری این منطقه به افغانستان توسط فخرالدین آلتایدورازواقعیت است چراکه پیش ازآمدن آلتایازترکیه جهت داوریورفع کشمکش مرزی میان ایران وافغانستان ،این منطقه درعمل به افغان هاواگذارشده بود.این خاکبخشیرابایددرسیاست خارجیرضاشاه جستجوکرد که برپایهبرداشتیخاص ازحسن همجواریشکل گرفته بود.اقدامات امیرمحمدابراهیم علم جهت حفظ این منطقه ازنظرملیوحفظ تمامیت ارضیقابل تقدیراست .به نظرمیرسداگرحیت دولت نیز وجودداشت باتوجه به نفوذمحلیامیرعلم واتکا به نیروهایمحلی امکان داشت این منطقه ازخاکایران جدانشود.
خلاصه ماشینی:
"این پژوهش بر آن است تا با روش توصیفی - تحلیلی با استفاده از اسناد موجود و منابع کتابخانه ای به سؤالات زیر پاسخ گوید: منطقۀ چکاب چه اهمیتی دارد و پیشینۀ مالکیت آن متعلق به کدام کشور است ؟ اختلاف ارضی ایران و افغانستان بر سر منطقۀ چکاب چه فرایندی را طی کرد و سرانجام آن چه شد؟ نقش امیر محمدابراهیم علم به عنوان مالک منطقۀ چکاب در دفاع و حفظ آن چه بوده است ؟ دولتمردان ایرانی برای حفظ منطقۀ چکاب چه تدابیری اندیشیدند و چه سیاستی در پیش گرفتند؟ تأثیر سیاست کلی رضاشاه در قبال کشورهای همجوار در این مسأله به چه میزان بوده است ؟ پیشینۀمالکیت محمدعلی منصف چکاب را- که در اسناد به صورت چک آب یا چکو نیز ذکرشده - مزرعۀ کوچکی معرفی کرده است که در جنوب شرقی قائنات ، مجاور قریۀ درح قرار دارد (منصف ، ١٣٥٤، ص ١٩٢).
امیر علم با چند ماه تأخیر به وزارت امورخارجه در این باب پاسخ می دهد که تصرف و آبادی منطقۀ چکاب از هشتاد سال قبل توسط پدر و توسط خود او، سند مالکیت بر این منطقه است و اشاره می کند: «چشمۀ چکاب ملک احداثی مرحوم پدرم بوده مالک سابقی نداشته که زر خرید باشد» و تأکید می کند که مطلعین و معمرین سیستان و قاینات می توانند دراین باره شهادت دهند و در ادامه بیان می دارد«چنانچه مانع سیاسی نداشته باشد یقین دارم معمرین فراه و قلعه گاه (علاقۀ افغانستان ) هم از ادای شهادت خودداری نخواهد کرد زیرا زد و خوردهایی که مرحوم پدرم با سارقین و اشرار افاغنه موقع حمله و تجاوز به خاک قائنات نموده نزد تمام اهالی مجاور معروف است ."