چکیده:
یکی از دیدگاههای مهم طرفداران روششناسی فلسفه ملاصدرا بر تفکیک مقام داوری از مقام گردآوری مبتنی است. این گروه استفاده ملاصدرا از دین را تنها در مقام گردآوری میدانند و از اینرو، آن را خلاف روش فلسفی نمیدانند. مدعای تحقیق پیشروی این است که جایگاه برجستهای که ملاصدرا برای دین قائل است، به اخذ دیدگاه دائرة المعارفی در باب دین در آرای وی انجامیده است. افزون بر این، اخذ این دیدگاه سبب شده است وی به سه نقص روششناختی مهم در فلسفه خود دچار شود: اول - روشننبودن نظر نهایی در نتیجۀ گنجاندن و ارزیابی مسائل تحت دائرة المعارف دین؛ دوم - پاسداشت دین در سیر فلسفی و داوری مسائل و سوم - رجحان قطعیت وحیانی بر قطعیت عقلانی. نتایج پژوهش حاضر نشان میدهد برخلاف نظر گروهی که به نظریه تفکیک مقام داوری از مقام گردآوری قائلاند و معتقدند ملاصدرا در مقام داوری تنها به برهان تکیه دارد و از دین تنها در مقام گردآوری بهره برده است، جایگاه والای دین در اندیشه وی سبب شده است در مسیر داوری و ارزشگذاری نیز از دین و آموزههای آن استفاده کند و این امر افزون بر اینکه نقضی بر مدعیان نظریه یادشده است، بهلحاظ روششناختی نیز نوعی کاستی بهشمار میآید.
خلاصه ماشینی:
افزون بر این ، اخذ ایـن دیدگاه سبب شده است وی به سه نقص روش شناختی مهم در فلسفه خـود دچـار شـود: اول - روشن نبودن نظر نهایی در نتیجۀ گنجاندن و ارزیابی مسائل تحت دائـرة المعـارف دین ؛ دوم - پاسداشت دین در سـیر فلسـفی و داوری مسـائل و سـوم - رجحـان قطعیـت وحیانی بر قطعیت عقلانی .
از این رو، از نظر آنان ، نباید از این نکته غفلت کرد که صدر المتألهین حاصل روش عقلی را باور نمی کند، مگر آنکه حقیقتش را با کشف دریابد، زیرا بـه نظـر او اگـر سـیر انسان به سوی خدا تنها سیر عقلی باشد و همراه با کشف و مشاهده نباشد، نـوعی نقصـان است ، ولی باید توجه کرد که او این امر را ویژگی روحی و منش شخصی خـود معرفـی می کند، نه شیوه فلسفی اش ؛ به گونه ای که آن را در حکم معیاری برای رد یا قبول مسـائل فلسفی به مخاطب خود توصیه کند تـا مسـتلزم ایـن باشـد کـه آن را در روش شناسـی او کانون توجه قرار دهیم (همو، ١٣٨٩: ٢٤).
فیلسـوف از آن رو که فیلسوف است ، تنها باید بر برهان تکیه کند، ولی نکته مهم در مسئله جایگاه دین در اندیشه ملاصدرا آن است که برخلاف مدعیان نظریه تفکیک مقام گردآوری از مقام داوری ، ملاصدرا در مقام داوری نیز از دین و آموزه های وحیانی بهره برده اسـت و چنان که اشاره شـد، برگزیـدن دیـدگاه دائـرة المعـارفی در آرای وی سـبب شـده اسـت 141 دست کم دو مشکل روش شناختی در فلسفه او بروز کند کـه هـر دو در مقـام داوری رخ داده اند: روشن نبودن نظر نهایی او در برخی مسائل و رجحان قطعیت وحیانی بـر قطعیـت عقلانی .