چکیده:
«مصاحبه» در اصطلاح، همراهي دو واژه است كه اكثراً عادت بر همراهي دارند و پيوند مفهومي بين آنها جريان دارد. در زبان شناسي معاصر از اين مقوله با نام «روابط هم نشيني» ياد مي شود؛ اما در نوشته هاي عالمان متقدم مانند سيبويه، ابن هشام، ابن عقيل، جاحظ و ابوهلال در اين باره مطالب توجه برانگيزي يافت مي شود. در پژوهش حاضر كوشش شده است تا با روش تحليلي- توصيفي سابقه مصاحبه و انواع آن از حيث انحصار و از حيث پيش بينيِ واژه ها، ضوابط مصاحبه و اَشكال آن و اهميت و جايگاه مصاحبه تبيين شود، همچنين اثر محيط و تطور زبان در پيدايش و تغيير مصاحبات دقت شود. زان پس انواع مصاحبه در قرآن در دو سطح مطالعه مي شود: ابتدا در سطحِ اُسْلُوبِ اسمي كه مشتمل بر سه بخش وصفي، اضافي و عطفي است و قسم اخير، خود شامل مصاحبه عُكُوس و مُتَكاملات است. سپس در سطحِ اسلوبِ فعلي با دو بخشِ باهمايي بين فعل و اسم، فعل و حرف جر، كه مختص و غير مختص انواع آن هستند.
خلاصه ماشینی:
همچنین به اثر آن مصاحبات در مشخص و معینکردن دلالت آنها در قرآن کریم اشاره میشود و در پایان نمونههای دیگری از این نوع همـاییهای لفظی میآید.
مصاحبه لفظی در ترکیب وصفی «أجل مسمی» این دو لفظ متلازم 21 بار در قرآن کریم در سیاقهای مختلف آمده است که بر حوزۀ تلازم بین آنها در بهکارگیری قرآنی دلالت میکند.
قرطبی «أجل مسمی» در آیه را به معنای مرگ میداند و برای این سخن خویش به آیه 52 سوره هود استناد کرده است (قرطبی، 1946م، ج9، ص4) یعنی استغفار و توبه و بهرهمندی از نعمتهای خدا- مانند باران- و افزایش ایمان و نیروی بدنی، همگی با مرگ که همان اجل مسمی است، از بین میرود.
همایی لفظی بین دو واژه «حدود» و «الله» از طریق اضافه، اشاره میکند که هدف از آن، تشریف حدود و تعظیم آن و القای ترس در جان و روح شنونده است که به انجام آن جرأت پیدا نکند (ابن عاشور، بی تا، ج28، ص273) و به این معنا در لسان روایات آمده که پیامبر(ص) فرمودند: «أنا أتقاکم لله وأعلمکم بحدود الله: من با تقواترین شما نسبت به خدا و داناترین شما به حدود الهی هستم» (ابن حنبل، 1404ق، جزء51، ص473)؛ ولی گاهی معنی «حدود الله» به برخی بهکارگیریهای دیگر اختصاص مییابد و از آن «عقوباتی که خداوند تعالی بهسبب برخی معاصی قرار داده است» اراده میشود.
مصاحبت دو واژه مکمل با واو عطف (متکاملات) در قرآن کریم علاوه بر همـایی واژگان متضاد، کلمات دیگری نیز با هم مقترن میشوند و معنای آنها به هم پیوند خورده است و دلالت ترکیبهای به وجود آمده تنها از طریق واو عطف کامل میشود.