چکیده:
رسالة حاضر تحت عنوان «ذراع مکه» اثری است در بارة مسجد الحرام، عمارت و اجزا و درها وستون های آن، که ضمن ارائة گزارشی اجمالی از تاریخ هر کدام، اندازههای آنها بر اساس مقاییس رایج در آن روزگار به دست داده شده است.
خلاصه ماشینی:
"[انحراف در دیوارهای کعبه] بعد از آن، بدان که حرم محترم و بیت الله المعظم، اندک انحرافی دارد از جهات اربعه، چنان که رکن حجر الاسود محاذی بین المشرقین واقع شده و ستارة قطب شمالی، در برابر رکن عراقی مرئی میگردد و باقی ارکان به همین قیاس و این در کتب هیئت و بعضی از مناسک نیز مذکور است.
[توسعه مسجد الحرام زمان مهدی عباسی] بدان که مهدی بن منصور مذکور، دو بار در تاریخ صد و شصت از هجرت، دوم بار در صد و شصت و نه مهدی مذکور وفات یافت ـ رحمة الله علیه ـ و این مهدی پدر هارون الرشید است و عمارت قرار یافت، تا امروز و گویند قبل از عمل مهدی و در اوایل زمان او نیز کعبة معظمه در یک طرف مسجد بود، خواست که در میان باشد، پس خانهها خرید داخل حرم کرد؛ به نوعی که کعبة معظمه در میانه مسجد واقع شد.
و چهار مدرسه و یک منار نیز به امر سلطان مرحوم ما بین باب السلام و باب زیاده و دارالندوه راست کردند، اما چون سلطنت به سلطان سلیم بن سلیمان رسید، امر فرمود به تجدید عمارت مسجد الحرام ، و بنای قدیم را به امر ایشان انداختهاند و مسجد الحرام را گنبذی پوشیدند، و جمیع ستونهایی که در جانب دیوار غربی بود، همه در دیوار مسجد نهادند و به جای آن ستونها از سه جانب مسجد، ستونهای مرمر کم کردند به جای آنچه از آن سه طرف کم کرده بودند، از سنگ سرخ و زرد و ابلق ستونها تراشیده، به طریق مناره بربستند که غلط آن ستونها به نوعی است که دو کس میباید تا دست به دست گرفته در کنار گیرند."