چکیده:
گسترش صادرات غيرنفتي و تنوع بخشيدن به درآمدهاي صادراتي كشور به منظور كاهش آسيبپذيري اهداف توسعه اقتصادي، ضرورت دارد. نظر به اهميت گياهان دارويي در صادرات غيرنفتي كشور پژوهش حاضر با هدف تعيين ساختار بازار و اولويت بندي بازارهاي هدف صادرات جهاني گياهان دارويي منتخب (رازيانه، باديان، انيسون و گشنيز) صورت پذيرفته است. دوره مـورد مطالـعه اين تحقيق 2012-2001 مي باشد. به منظور تعيين ساختار بازار صادرات گياهان دارويي ايران از دو شاخص نسبت تمركز و هرفيندال و براي اولويتبندي بازارهاي هدف صادرات گياهان دارويي ايران از روش تحليل تاكسونومي عددي استفاده گرديد. با توجه به اينكه مقدار عددي عكس شاخص هرفيندال طي دوره مورد بررسي از يك تا چهار در نوسان مي باشد، بنابراين ساختار بازار موردنظر طي دوره مورد بررسي از دو نوع بنگاه مسلط و انحصار چندجانبه بسته ميباشد و ايران از تنوع در صادرات برخوردار نيست. همچنين كشورهاي پاكستان، عربستان، امارات و قطر با توجه به سهم بين 4 تا 92 درصدي از صادرات ايران، بزرگ ترين شركاي تجاري ايران طي دوره مورد مطالعه بوده اند. نتايج اولويت بندي بازارهاي هدف نشان داد كه كشورهاي ويتنام، قرقيزستان، زيمباوه، ازبكستان، گرجستان، كامرون، جامائيكا، ارمنستان، بنگلادش، هند و ليبي به عنوان بازارهاي هدف صادرات گياهان دارويي ايران انتخاب شدند.
Extending non-petroleum export and diversifying export revenues were vital in order to reduce Economic development goals vulnerability. Due to importance of Medicinal Plants in Irans non-petroleum export, present study determined market structure and Ranks of Exporting Target Markets of Iranian Medicinal Plants (case study: Anise, badian, fennel, coriander). The investigation period is 2001 through 2012. For determine Irans export market structure of Medicinal Plants, herfindahl and concentration ratio indices and For ranking export target markets were applied numerical taxonomy analysis. Whereas, reverse value of the Herfindahl index fluctuated during the studied period from one to four. Therefore Irans export structure during the period always followed a dominant firm and Closed oligopoly and Iran does not have export diversity.Also according to the share between 4 to 92 percent of Iranian exports, Pakistan, Saudi Arabia and UAE were the biggest commercial parties of Iran. The results revealed that Viet Nam, Kyrgyzstan, Zimbabwe, Uzbekistan, Georgia, Cameroon, Jamaica, Armenia, Bangladesh, India, Libya were selected as Irans Medicinal Plants exports target markets.
خلاصه ماشینی:
حسینی و هومن (١٣٨٦) به کمک دو شاخص نسبت تمرکز و هرفیندال ساختار بازار جهانی خرما و همچنین بازارهای هدف خرمای صادراتی ایران را مورد بررسی قرار دادند و نتیجه تحقیق بر این شد که ساختار تولید جهانی خرما با نوسان هایی در طول دوره ٢٠٠١-١٩٨٩ انحصار چند جانبه داشته و سهم ایران در تولید جهانی افزایش داشته است .
این روش در هفت مرحله به شرح زیر ارائه شده است (اقبالی و همکاران ، ٢٠٠٧: ١٣٢): مرحله اول : تعیین شاخص های مختلف جهت اولویت بندی کشورها در مطالعه حاضر شاخص های ١١ گانه معکوس نرخ تعرفه واردات محصولات کشاورزی، شاخص راهنمای ریسک بین المللی کشورها (ICRG)٣، معکوس فاصله جغرافیایی، نرخ رشد اقتصادی، متوسط رشد واردات محصول طی دوره مورد بررسی، واردات سرانه محصول ، تولید ناخالص داخلی سرانه ، عضویت در موافقت نامه های تجاری، نسبت سرمایه گذاری به تولید ناخالص داخلی، رشد جمعیت طی دوره مورد بررسی و معکوس ضریب جینی تحت عنوان شاخص های جاذبه بازار جهت اولویت بندی کشورها جهت انتخاب بازار هدف مناسب گیاهان دارویی ایران مدنظر قرار گرفتند.
همان طوری که در جدول (٤) ملاحظه میشود در بین ٣٠ کشور با اولویت بالا کشورهای زیمباوه ، عراق ، بولیوی، جامائیکا، بلغارستان ، آلبانیا از جمله کشورهایی هستند که علی رغم سهم کم از واردات جهانی گیاهان دارویی به علت دارا بودن وضعیت مناسب از حیث برخی شاخص های جاذبه بازار مورد استفاده در روش تحلیل تاکسونومی عددی به عنوان بازار هدف شناخته شدند.