چکیده:
تمدن اسلامی یکی از دورههای ممتاز در تاریخ تمدن بشری است. لازمه تحقیق در این تمدن همچون هر تمدن دیگری دورهبندی آن است، زیرا دورهبندی تاریخی اساساً ناظر بر تحولاتی است که در اصل و متن حیات اجتماع بشری رخ میدهد و دیگر اینکه این امر سبب نظامبخشی ذهن مورخان در تنظیم اطلاعات تاریخی شده، امکان بررسی و شناخت فرایند و روند تحولات رویدادهای تاریخی در دورههای مختلف را فراهم میسازد. این تحقیق به روش تبیین مفهومی درآمدی است بر بایستههای دورهبندی تمدن اسلامی از حیث اهمیت، مفهوم، ضرورت، معیارها و الگوها.
خلاصه ماشینی:
Burlot) از استادان دانشگاههای فرانسه و کشور مغرب، در کتاب تمدن اسلامی، تمدن اسلامی را از آغاز تاکنون بر مبنای عنصر قدرت و عامل دولت به پنج دوره و هر دوره را نیز به دورههای سیاسی کوچکتری دورهبندی کرده است: دوره اول: شکلگیری تمدن عربی ـ اسلامی که شامل عصر نبوی، خلفای راشدین و اموی است؛ دوره دوم: شکوفایی تمدن اسلامی از سده دوم با تشکیل خلافت عباسیان تا پایان سلطه امیران آلبویه بر دستگاه خلافت؛ دوره سوم: تجزیه امپراطوری و تعدد کانونهای تمدن که حکومتها و دولتهای امویان اندلس، فاطمیان، مرابطان، موحدان و ممالیک را در بر میگیرد؛ دوره چهارم: دوره عثمانی و دو دولت مقارن آن، یعنی صفوی و مغولان هند؛ دوره پنجم: نوزایی دوران معاصر که در آن ضعف تدریجی دولت ترکان عثمانی، فروپاشی و تجزیه قلمرو آن به دولتهای نوظهور عربی پدید میآید (نک: بورلو، 1386: فهرست مطالب).
بر این اساس، ازآنجاکه به نظر نگارنده فرهنگ با محوریت اندیشه، معرفت و علم معیار دورهبندی تمدن اسلامی است، ضروری است تمدن اسلامی نیز بر مبنای آن دورهبندی شود و براساس مفهوم متغیر و تأثیر و تأثر درهمتافته مجموعه متغیرها بررسی گردد؛ متغیرهایی همچون: آموزههای وحیانی قرآن و سنت پیامبر9؛ نوع نگاه و فهم مسلمانان در هر عصر و نسل بهعنوان متغیر مستقل (اولی متغیر مستقل ذاتی و دومی متغیر مستقل عرضی)؛ پیشینه فرهنگی و تمدنی قوم عرب بهعنوان متغیر زمینهای در مرحله تأسیس و انتقال مواریث و دستاوردهای فرهنگی و تمدنی دیگر اقوام و ملل به حوزه تمدن اسلامی بهعنوان متغیرهای مداخلهگر.