چکیده:
رابطه میان سطح تحلیل و اجتهاد (به معنای نظریهپردازی) از موضوعات مهم در علوم اجتماعی است. در این نوشتار تلاش میشود نشان داده شود که میان سطح تحلیل و تفکر و اجتهاد رابطهای خاص وجود دارد و استفاده از هر سطح تحلیل بر استنباطها و بروندادهای اجتهادی تأثیرگذار خواهد بود. اساساً این سطح تحلیل است که میزان اهمیت و اولویت مسائل را برای متفکر و مجتهد مشخص میکند. در این مقاله، مقام تبیین رابطه این دو، مقام معطوف به مباحث نظری و مبنایی نیست، بلکه مقام معطوف به کنش و رفتار یا بروندادهای عملی است که در ضمن بررسی آرا و فتاوی نمایان میشود. برای مطالعه موردی، آرای علامه بدیع الزمان سعید نورسی ـ از عالمان مشهور ترکیه ـ در باره رابطه میان اسلام و غرب و در نهایت راه برونرفت از معضلات ناشی از مواجهه این دو حوزه تمدنی در دوره معاصر انتخاب شده است. بنابراین، فرضیه فرعی این نوشتار آن است که چون سعید نورسی با رویکرد تمدنی به مسئله مواجهه اسلام و غرب مینگرد، پروژه «مدرنیته اسلامی» و یا «تمدن قرآنی» و چگونگی دستیابی بدان را وجهه همت خود قرار داده است.
خلاصه ماشینی:
در جستوجوی مدرنیته اسلامی (بررسی و نقد اندیشههای تمدنی بدیعالزمان سعید نورسی) رسول نوروزی فیروز چکیده رابطه میان سطح تحلیل و اجتهاد (به معنای نظریهپردازی) از موضوعات مهم در علوم اجتماعی است.
برای مطالعه موردی، آرای علامه بدیع الزمان سعید نورسی ـ از عالمان مشهور ترکیه ـ در باره رابطه میان اسلام و غرب و در نهایت راه برونرفت از معضلات ناشی از مواجهه این دو حوزه تمدنی در دوره معاصر انتخاب شده است.
فرضیه این نوشتار آن است که رویکرد سعید نورسی به علت جامعیت سطح تحلیل در نتیجه ملازمت دو سطح خرد و کلان، رویکردی تمدنی است؛ بدینمعنا که وی جهان اسلام را بهمثابه یک کلیت واحد میبیند و از همینرو، در صدد احیای تمدن اسلامی در مصاف با تمدن غربی است.
حیات بدیع الزمان (1960 ـ 1876) چهبسا بررسی تاریخی زندگی یک متفکر در یک مقاله امر پسندیدهای نباشد، اما ازآنجاکه به نظر نگارنده هرچند ممکن است تجربیات یک متفکر در مبانی وی تأثیرگذار نباشد و بیشتر عالمان اسلامی بر اساس یک تراث علمی میاندیشند، با وجود این همین بستر تاریخی میتواند در شکلگیری مسئلهها و مهمتر از آن در انتخاب سطح تحلیل نقش بسزایی ایفا کند.
وی در این امر بسیار کامیاب بود تاجاییکه امروزه بحث از مدرنیته ترکی بدون ارجاع به اسلام امکانپذیر نیست و ایندو در تعامل و سازواری با هم برای پیشرفت ترکیه همکاری میکنند (keyman, 2007: 217) نورسی در صدد ارائه قرائتی از اسلام بود که در آن آموزهها و باورهای دینی در حیات اجتماعی نقشی مهم ایفا کند و از سویدیگر، پیشرفتهای فنی و علمی را نیز دربر گیرد (rose ebaugh: 2010: 24).