چکیده:
شناخت الگوی رشد فضایی شهرهای اصلی کشورها از جمله کلانشهر تهران ، برای تدوین سیاست های مناسب و دستیابی به توسعه پایدار ضروری است . بر این اساس ، این پژوهش بر مبنای مساله چگونگی الگوی رشد فضایی کلانشهر تهران شکل گرفت . سپس با تبیین نظری مساله مذکور در چارچوب نظریه توسعه پایدار و رشد هوشمند شهری، سه فرضیه ارایه و با روش توصیفی-تحلیلی ارزیابی شد. در این چارچوب ، با گردآوری داده های مورد نیاز به روش کتابخانه ای، برای آزمون فرضیه های اول از روش هلدرن ، دوم از ضرایب آنتروپی و جینی و سوم از ضرایب موران ، گری و G عمومی استفاده شد. نتایج آزمون فرضیه اول نشان داد که علیرغم رشد فشرده طی سال های ٣٥ تا ٥٥، کلانشهر تهران طی سال های ٥٥ تا ٦٥ رشد فضایی بسیار پراکنده ای را به میزان ٧٥ درصد تجربه نموده است . ولی در ادامه ، این روند به سمت شهر فشرده تغییر یافته است . نتایج فرضیه دوم ضمن رد آن نشان داد که علیرغم وجود نابرابری نسبی در توزیع جمعیت و اشتغال ، گرایشی به افزایش آن وجود ندارد. همچنین نتایج در تایید فرضیه سوم نشان داد که کلانشهر تهران طی سال های ٧٥ تا ٩٠ الگوی رشد تصادفی متمایل به خوشه ای را با شکل گیری دو نقطه داغ در بخش جنوبی شهر و یک نقطه سرد در بخش شمال -شمال غربی تجربه نموده است .
خلاصه ماشینی:
"قرخلو و زنگنه شهرکی در پژوهشی (١٣٨٨) تحت عنوان شناخت الگوی رشد کالبدی– فضایی شهر با استفاده از مدل های کمی در شهر تهران ، به شناخت و اندازه گیری الگوی رشد کالبدی- فضایی تهران با استفاده از ضرایب جینی ، آنتروپی، موران و گری پرداخته اند، که نتایج گویای نابرابری و عدم تعادل در توزیع جمعیت در سطح شهر بوده ، و اینکه الگوی توسعه فیزیکی شهر تهران تجمع و تمرکز پایینی داشته که به الگوی پراکندگی شهری و تا اندازه ای الگوی تصادفی نزدیک تر است .
کل شهر مدل تحلیلی کمی مدل هلدرن - ضریب آنتروپی - ضریب جینی - ضریب موران - ضریب گری/گری تعدیلی - ضریب G عمومی - تحلیل لکه های داغ - عارضه مرکزی - میانگین مرکزی - فاصله استاندارد وزنی شناسایی الگو - کوچک /بزرگ - تراکم کم /تراکم زیاد نتیجه : رشد باقواره / بیقواره - تعادل - عدم تعادل - تصادفی - شطرنجی - خوشه ای - موقعیت لکه های داغ و سرد - مرکزیت بالا - مرکزیت پایین منبع : (تسای، ٢٠٠٥: ١٤٤-١٤١؛هانگ و همکاران ، ٢٠٠٧: ٥-٣؛ تقوایی و سرایی، ١٣٨٣: ٢٠١؛ سرایی، ١٣٨٤؛ رهنما و عباس زاده ، ١٣٨٥: ١٠٧-١٠٣؛ قرخلو و زنگنه شهرکی، ١٣٨٨؛ اوینگ و حمیدی، ٢٠١٤) روش تحقیق جهت آزمون فرضیه ها در چارچوب روش تحقیق توصیفی- تحلیلی، داده های مورد نیاز از طریق روش کتابخانه ای گردآوری شد.
/ / شکل ١٦-درصد رشد جمعیت شهر تهران طی دوره های شکل ١٧- مقایسه تراکم ناخالص جمعیت کلانشهرهای مختلف ایران در این رابطه ، ضرایب موران و گری نیز نشان داد که توزیع فضایی جمعیت و اشتغال کلانشهر تهران از الگوی تصادفی پیروی میکند و گرایش اندکی به سمت الگوی خوشه ای و برنامه ریزی شده دارد."