چکیده:
تاريخ اسلام در طول قرن هاي متمادي انواع فتنه ها و جريانهاي متعددي از غوغاسالاري وانحراف را تجربه كرده است. حضرت علي (ع) در مجموعه سخنان خود در نهج البلاغه بارها با طرح اين مساله درصدد برآمد تا بر زواياي ناپيداي انواع فتنه ها نور بتاباند و نقاب از چهره آنها بردارد در اين مقاله پس از استخراج و بررسي غالب بيانات حضرت در اين زمينه، توصيف دقيق و داهيانه اميرالمومنين از جلوه هاي فتنه و بسترهاي لازم براي شكل گيري آن ها و نيز آثار و پيامدهاي آن ها مورد بررسي قرار گرفته و شيوه هاي مورد نظر امام(ع) در مقابله باآنها نيز رصد شده است. امام علي هوا پرستي و ضعف در باورهاي ديني و ورود بي خردانه به مسايل شبهه ناك را از مهمترين عوامل بروز فتنه مي داند كه فضاي غبارآلود ناشي از آن با درآميختن حق و باطل سبب گمراهي افراد مي شود.ايشان براي مقابله با فتنه، تمسك به آموزه هاي قرآني و پرهيز از شتابزدگي و برخورد محتاطانه را مورد تاكيد قرار مي دهد
خلاصه ماشینی:
"[شبابها کشباب الغلام و آثارها ک̂Hثار السلام ](نهج البلاغـه ،خطبـه ١٥١، ١٤٧) (آغـازش چون عنفوان جوانی خوش و دلربا ؛ آثارش چون نشانه هایی که از ضربت سنگ پدید آید) هنگامیکه فتنه می آید چنان حق جلوه می کند که کمتـر کسـی بـه باطـل بـودن آن رأی می دهد و فقط هنگام رفتن آن است که چهره حقیقی اش آشکار می گردد و مکـر و فـریبش هویدا می شود[إن الفتن إذا أقبلـت شـبهت و اذا أدبـرت نبهـت ینکـرن مقـبلات و یعـرفن مدبرات ](نهج البلاغه ،خطبه ٩٣، ٨٦) (همانا فتنه ها چون روی آورد باطل را به صورت حـق آراید و چون پشت کند حقیقت چنانکه هست نماید فتنـه هـا چـون روی آرد نشناسـندش چون بازگردد دانندش ) فتنه ها هنگامیکه می آیند همانند حیوانی چموش و سرکش که رم کرده باشد همه چیز را زیر پای خود می گیرند و در این بین طرفه آن است که حتی عقلای قـوم هـم مـدهوش و سرگشته حرکات ویرانگر آن می شوند و مقاومتی در برابر آن نشان نمی دهند[قبل أن تشـغر برجلها فتنة تطأ فی خطامها و تذهب بأحلام قومها](نهج البلاغه ، خطبه ١٨٩، ٢٠٦) (پـیش از آنکه فتنه ای بیاید که همچون شتر بی صاحب گام بردارد و مهار خود پایمال کند و مردمـان را بکوبد و عقل صاحبان خرد ببرد) امام علی در جایی دیگر و در توصیف هولناک بودن جریان فتنـه سـیمای آن را از قبـل ناپیدا بودن سر درون به شبی سیاه مانند می داند که گم گشتن راه مقصود نتیجـه بـدیهی آن خواهد بود و نیز آن را به دریایی مواج و متلاطم شبیه می داند کـه نجـات از مهلکـه آن در توان هر کسی نخواهد بود."