چکیده:
شناخت و ارزیابی رفتارها و مناسبات شیعیان در تعامل با امامان معصوم(ع)، رهیافتی مهم و ضروری برای شناخت دقیق اعتقادات ایشان و سیرة ائَمة اطهار(ع)است. این مهم در حوزه های گوناگون سیاسی، اجتماعی و اقتصادی نیازمند دقت و بررسی بیشتر است.
در پژوهش حاضر، باورها و مناسبات اجتماعی شیعیان و روابط ایشان با امامان معصوم دوازدهگانه:در دوران حضور، بررسی شده، گونههای روابط اجتماعی شیعیان با ائَمة اطهار(ع)شناسایی و معرفی شده و این پرسش پاسخ داده شده که شیعیان چگونه از جایگاه رفیع معنوی و اجتماعی ائمة اطهار(ع)بهره می بردند، و آیا روابط شیعیان با امامان معصوم متناسب با جایگاه ایشان بوده است؟ نتیجه این است که شیعیان از طریق ارتباط با امامان خود:در حوزههای گوناگون اجتماعی، از رهنمود، مشورت و نصایح ایشان در زندگی مادی و معنوی خویش بهره میبردند.
رفتار اجتماعی شیعیان نسبت به ائمة معصوم(ع)، مبتنی بر میزان باورمندی و نگرش دینی آنها نسبت به جایگاه اجتماعی ائمّه(ع)بوده است. این رفتارها نسبت به امامان(ع)از یک سیر تکاملی منبعث از باور به علوّ مقام و منزلت ائَمة اطهار(ع) برخوردار بوده و تابع میزان معرفت ایشان نسبت به امامان(ع)و غالباً بر پایة تکریم، محبّت و اطاعتپذیری بوده است.
از پیامدهای مهم این پژوهش، گونهشناسی، تحلیل، نقد و آسیبشناسی رفتارهای شیعیان در عصر حضور ائَمة اطهار(ع)در حوزة رفتارهای اجتماعی است.
خلاصه ماشینی:
ایشان امام را محرم اسرار خویش، معتمد برای مشورت و طلب استمداد در امور مهم و معضلات اجتماعی خویش و مرحم زخمها و مرارتهایی که از جانب مخالفان و حاکمان جور متحمل میشدند، و امید دلهای مضطرب خود در سختیها و ناملایمت سیاسی و اجتماعی میدانستهاند و از ستمهایی که بر آنها میرفته نزد امامان معصوم گلایه و شکوه میکردهاند.
شیعیان بر پایة نگرشی که نسبت به مقام معنوی ائمه:مبنی بر اعتقاد به اتصال ائمه:به عالم ماورا و واسطة فیض دانستن اهلبیت:و وجاهت ایشان نزد پروردگار داشتند، در ارتباط خود با امامان:، همواره به دنبال بهره گرفتن معنوی از این ذوات نورانی، برای دنیا و آخرت خویش بودهاند.
(کلینی، 1365، ج2، ص549) اینکه شیعیان فقط نزد ائمه:از بیماریها و مشکلات خویش شکایت و درخواست کمک میکردند، نشان از اعتقاد ایشان به آبرومندی امامان معصوم نزد پرودگار و توانایی آنان و امید به برآورده شدن خواستههایشان از این طریق دارد.
ابوبصیر از امام صادق7 نقل کرده است که فرمودند: خداوند به حضرت محمد9 شفاعت در امتش را عطا فرمود و به ما شفاعت دربارة شیعیانمان را عطا کرد و شیعیان ما میتوانند دربارة خویشاوندان خود شفاعت کنند ...
(کلینی، 1365، ج8، ص76) مهمترین مصادیق پیوند عاطفی شیعیان با امامان معصوم:را میتوان در مظاهر ذیل جستوجو کرد: گزارشی دیگر نزدیک به این مضمون درباره امام باقر7 نقل شده است.
شیعیان از آنچه داشتند و میپسندیدند به ائمه:هدایایی تقدیم میداشتند یا خدمت خود به ایشان را از طریق حرفهای که داشتند، به امامان معصوم:هدیه میکردند: بشیر نبال میگوید: نزد امام صادق7 بودم که مردی اذن گرفت و وارد شد.