چکیده:
سالیانه، تعداد زیادی از جوانان ذکور کشور بنا بر قانون خدمت وظیفه عمومی به سربازی اعزام میشوند. سربازان، در ابتدا، دورهای آموزشی را برای فراگیری مهارتهای ضروری نظامی و عقیدتی-سیاسی میگذرانند و سپس، آن را بهصورت نظامی یا غیرنظامی ادامه میدهند. یکی از راههای تداوم خدمت سربازی (پس از دوره آموزشی) برای سربازانِ دارای مدرک دکتری و بعضاً کارشناسی ارشد، عضویتِ هیئت علمیِ وظیفه در دانشگاهها یا مراکز پژوهشی است. قانون تأمین هیئتعلمی (طرح سربازی)، نقش مؤثری در استفاده بهینه از سرمایههای علمی کشور داشته است. واضح است که خدمت وظیفه عمومی، دارای پیامدهایی از قبیل اجتماعی، اقتصادی و شغلی برای سربازان است. هدف این تحقیق، بررسی تجربه زیسته اعضای هیئتعلمی وظیفه از دوره سربازی برای شناخت دقیق و فهم کامل پیامدهای مذکور است. رویکرد روششناسی این مطالعه، کیفی (پدیدارشناسی) است و از رویکرد کلایزی برای تجزیهوتحلیل اطلاعات بهدستآمده از مصاحبههای عمیق استفاده شده است. یافتههای پژوهش در 14 درونمایه اصلی و 16 درونمایه فرعی دستهبندی شده است. درونمایههای اصلی عبارتاند از الف- انتظار طولانی و از دست دادن فرصتها، ب- تغییر قوانین و برنامهریزی، ج- حکمرانی تعریف سنتی قدرت در نیروهای نظامی، د- وابستگی مستقیم قوای نظامی به حکومت، هـ- ضعف در برنامهریزی کلان، و- بستر ظهور ناهنجاریهای رفتاری، ز- فقدان انعطاف در تعامل، ح- عدم ارتقای مرتبه علمی، ط- ادراک عدم امنیت شغلی و ابهام درباره آینده، ی- ادراک تبعیض، ک- رعایت نشدن شأن و جایگاه اجتماعی، ل- ادراک بیاعتمادی، م- مشکلات خروج از کشور و ن- احساس رهاشدگی و آزادی.
خلاصه ماشینی:
درون مایه های اصلی عبارت اند از الف - انتظار طولانی و از دست دادن فرصت ها، ب - تغییر قوانین و برنامه ریزی، ج - حکمرانی تعریف سنتی قدرت در نیروهای نظامی، د- وابستگی مستقیم قوای نظامی به حکومت ، هـ- ضعف در برنامه ریزی کلان ، و- بستر ظهور ناهنجاریهای رفتاری، ز- فقدان انعطاف در تعامل ، ح - عدم ارتقای مرتبه علمی، ط - ادراک عدم امنیت شغلی و ابهام درباره آینده ، ی- ادراک تبعیض ، ک- رعایت نشدن شأن و جایگاه اجتماعی، ل - ادراک بیاعتمادی، م - مشکلات خروج از کشور و ن - احساس رهاشدگی و آزادی.
درحالی که خدمت سربازی، رویداد انتقالی مهمی است که بر زمینه های مختلف زندگی فرد، اثر میگذارد (٢٠٠٧ ,Elder &MacLean )، تحقیقات کمی درباره تجربه سربازان و نوع نگرش آن ها به این دوره از زندگیشان شده است و آنچه هست بیشتر در زمینه مشکلات جسمی و روانی سربازان از قبیل بیماریهای دوران سربازی، خودکشی و اعتیاد است .
در واقع ، برای درک صحیح و دقیق تجربه اعضای هیئت علمی وظیفه از سربازی و توجه به جنبه های مغفول پدیده سربازی و همچنین ، ایجاد تناسب بین موضوع و روش -که هر دو ماهیتی کیفی دارند- از روش شناسی کیفی پدیدارشناسی استفاده شده است .
تجارب پیش از خدمت سربازی اگرچه دوره سربازی برای اعضای هیئت علمی وظیفه ظاهرا با شروع دوره آموزش نظامی، شروع و با پایان تعهد به دانشگاه ها، خاتمه مییابد اما این دورة مؤثر در زندگی قشر ذکور جامعه ، قبل از شروع نیز آثاری بر زندگی آن ها دارد.