چکیده:
در واجشناسی خودواحد که اوّلین بار توسط گلدسمیت بهصورت یک حوزۀ مستقل در واجشناسی زایشی مطرح شد، بازنمایی واجی در لایههای متفاوت صورت میگیرد. در این رویکرد، هر مشخّصه یا گروهی از مشخّصهها که در یک زبان، یک نقش واجی ایفا کند، در یک لایۀ مستقل قرار میگیرد. «مشخّصهها» در واجشناسی خودواحد، استقلال و موجودیت خاصّ خود را دارند. هدف از نگارش مقالۀ حاضر، معرفی، تحلیل و توصیف فرآیندهای واجی همخوانی در گویش فریمانی بر مبنای رویکرد واجشناسی خود واحد است. نگارنده درصدد است تا میزان کارایی این رویکرد را در بررسی و توجیه فرآیندهای واجی همخوانی موجود در این گویش محک زند. بدینمنظور، فرآیندهای همگونی، حذف، خنثیشدگی، کشش جبرانی، تضعیف و تقویت مورد مطالعه واقع شدند. یافتههای این پژوهش حاکی از این است که رویکرد غیرخطی برای تبیین و بازنمایی فرایندهای همگونی، حذف و کشش جبرانی در این گویش از کفایت توضیحی لازم برخوردار است درحالیکه تبیین دقیق فرآیندهای تضعیف، تقویت و خنثیشدگی براساس این رویکرد چالشبرانگیز است. گویش فریمانی، واجشناسی خودواحد، تضعیف، تقویت، خنثیشدگی.
خلاصه ماشینی:
قاعدة همگونی در داده های فوق را میتوان به صورت خطی زیر نشان داد: قاعدة خطی ٢: همگونی در مشخصۀ نحوة تولید / این فرآیند را میتوان به صورت غیرخطی زیر نیز به تصویر کشید: / از بررسی قاعدة فوق مشخص میشود که مشخصۀ [+ پیوسـته ] بـه صـورت خودواحـد درآمده و در لایه ای مستقل قرار گرفته است .
قاعـدة خطـی این نوع حذف به صورت زیر است : قاعدة خطی ٣: فرآیند حذف همخوان های لثوی / این فرآیند را میتوان به صورت غیرخطی زیر نیز به تصویر کشید: (الف ) بازنمایی زیرساختی (ب ) بازنمایی روساختی / ٢-٢-٢- حذف همخوان های چاکنایی h و ʔ جدول ٤ فارسی معیار واج نویسی معیار گویش فریمانی انشاء : املاء : حذف از جایگاه راه : پایان کلمه چاه : شهره : احمد : محمود : محبوب : حذف از جایگاه : معصوم توالی همخوانی احوال مهشید : شعله اعصاب معلوم داده های جدول ٤ نشان مـیدهـد کـه همخـوان هـای چاکنـایی در گـویش فریمـانی، همسو با زبان فارسی معیار، در جایگاه بعد از واکه هـای کشـیده در پایـان کلمـه و نیـز در جایگاه توالی همخوانی حذف میشوند.
جدول ٥ فارسی معیار واج نویسی معیار گویش فریمانی برگ ضرر دیوار سوراخ دار خیار سرفه قاعدة خطی خنثیشدگی دو واج /l/ و /r/ در محیط پس از واکه در جایگاه میانی و پایانی به صورت زیر نمایش داده میشود: قاعدة خطی ٥: تبدیل r به l / نظریۀ واج شناسی خودواحد، برای تبیین و بازنمایی ایـن فرآینـد از کفایـت توضـیحی لازم برخوردار نیست .