چکیده:
مطابق آرمان علم غیرارزشبار در ارزیابیِ معرفتیِ نظریههای علمی تنها ارزشهای معرفتی میتوانند نقش مشروع داشته باشند. در این مقاله نشان خواهیم داد که این آموزه بر تصویری از علم و رابطۀ آن با ارزشها مبتنی است که تعهدات فراهنجاری معینی در پی دارد و توجه به این تعهدات مهم است. برای این منظور نخست چارچوب کلی نظریۀ فراهنجاری را بهاختصار معرفی میکنیم و سپس به بیان پیشفرضهایی میپردازیم که در پس آرمان علم غیرارزشبار دربارۀ رابطۀ علم و ارزشها وجود دارد و سپس تعهدات فراهنجاری مشخصی را از آنها نتیجه میگیریم. همچنین با معرفی اجمالی استدلالهایی که بیشتر در مخالفت با آموزۀ آرمان علم غیرارزشبار اقامه شدهاند، نشان میدهیم که در این استدلالها توجهی به پیشفرضهای فراهنجاریِ این آموزه نشان داده نشده است. در نهایت این پرسش مطرح و پاسخ داده میشود که آیا در بحث از آرمان علم غیرارزشبار، توجه به ملاحظات فراهنجاری ضرورتی دارد؟
خلاصه ماشینی:
همچنین بـا معرفـی اجمـالی اسـتدلال هایی کـه بیشـتر در مخالفت با آموزٔە آرمان علم غیرارزش بار اقامه شده اند، نشان می دهیم که در این استدلال ها توجهی بـه پیش فرض هـای فراهنجـاری ایـن آمـوزه نشـان داده نشـده است .
این آموزه بر تصویری از جهـان و معرفـت علمـی اسـتوار اسـت کـه پیش فرض هـای متافیزیکی و معرفتی زیر را در آن می توان شناسایی کرد: (A١) موضوع علم کل واقعیت های «محض » عالم است ١کـه از قـوانین کلـی (قـوانین طبیعت ) و روابط علی پیروی می کنند و در میان ایـن واقعیت هـا، زیرمجموعـه ای بـه نـام مجموعة واقعیت های ارزشی وجود ندارد که به لحاظ هستی شناختی مستقل باشد.
١ بنابراین ، طبیعی اسـت کـه اگـر هوادار آموزٔە آرمـان علـم غیرارزش بـار ویژگی هـا و واقعیت هـای ارزشـی را مسـتقل از ویژگی ها و واقعیت های طبیعی و نیز مستقل از خواسته ها و نگرش هـای انسـان ها بـه واقـع موجود بداند، برای آنها توان علی هم قائل باشد، در ایـن صـورت همچنـان ویژگی هـا و واقعیت های ارزشی موضوع علم خواهند بود و در نتیجه این نوع واقع گرایی نیز با A١ در 134 تضاد خواهد بود ٢ بنابراین ، مدافع VFI اگـر بخواهـد در بـاب ارزش هـا واقـع گرا باشـد، .
نتیجـه اینکـه مـدافع VFI در صـورت تعهـد بـه (A٣) و (A٤) در نهایت به یکی از این سه گزینه می تواند معتقد باشد: (S١) ناشناخت گرایی : داوری های ارزشی فاقد ارزش صدق هستند؛ برای مثـال ، همپل به چنین دیـدگاهی اعتقـاد دارد و مـدعی اسـت داوری هـای ارزشـی «هیچ گزاره ای را بیان نمی کنند» (٨٦ :١٩٦٥ ,Hempel؛ به نقل از ٦ :١٩٩٩ ,Lacey).