چکیده:
تلاش برای تعریف دقیق اصطلاح «حدیث موضوع» و فهم درست آن، در ارزیابی و اعتبارسنجی دقیق از روایات تأثیر مستقیم دارد، درک عمومی از حدیث موضوع به معنای برساختهشده و به دروغ به پیامبر (و معصومین) نسبتدادهشده است؛ اما اضافه نمودن قید غیرعمدی در تعریف حدیث موضوع، با تعلیل شأن و جایگاه حدیث، بیشک به گاهِ شناسایی و اعتبارسنجی روایات، بر وسعت دایرۀ احادیثی که موضوع دانسته میشود، میافزاید و همانگونه که حدیثِ موضوع آسیبی جدی بر پیکرۀ روایات است، جعلانگاری نیز آسیبی دیگر است. این پژوهش با آسیبشناسی تعریف حدیثِ موضوع و با هدف ارائۀ تصویری روشن از آن سامان یافته است. ازآنرو که تعریف حدیث موضوع مبتنی بر روایت «من کذب» است، پس از نقد و بررسی اجمالی نظر برخی محققان دربارۀ حدیثِ موضوع، روایت مذکور با رویکرد تحلیل مفهومی و فرایندی(رویکرد جامعهشناختی) مبتنی بر قرآن مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجۀ تحلیل و بررسی، از یک سو تصویری روشن از حدیث موضوع ارائه میدهد و از سوی دیگر در حوزۀ شناسایی انواع احادیث جعلی و نیز اقسام جاعلان سودمند است. با این تحلیل که مبتنی بر قرآن است میتوان رفتار مخالفان و دروغپردازان بعد از پیامبر را که عموماً در اردوگاه منافقان قرار میگیرند، پیشبینی نمود.
خلاصه ماشینی:
بازپژوهشی اصطلاح حدیث موضوع با تأکید بر تحلیل مفهومی و فرایندی حدیث «من کذب » هادی زینی ملک آباد* نهله غروی نائینی ** **** نصرت نیل ساز*** کاووس روحی برندق چکیده : تلاش برای تعریف دقیق اصطلاح «حدیث موضوع » و فهم درست آن ، در ارزیابی و اعتبارسنجی دقیـق از روایات تأثیر مستقیم دارد، درک عمومی از حـدیث موضـوع بـه معنـای برسـاخته شـده و بـه دروغ بـه پیامبرص(و معصومین ع) نسبت داده شده است ؛ اما اضافه نمـودن قیـد غیرعمـدی در تعریـف حـدیث موضوع ، با تعلیل شأن و جایگاه حدیث ، بیشک به گاه شناسایی و اعتبارسنجی روایات ، بر وسعت دایـرة احادیثی که موضوع دانسته میشود، میافزاید و همان گونه که حدیث موضـوع آسـیبی جـدی بـر پیکـرة روایات است ، جعل انگاری نیز آسیبی دیگر است .
(قاسمی، بیتا، ص ١٥٠) بیان کردن دو قید «کذب » و «عمد» در تعریف حدیث موضوع ، مبتنی بر روایت «مـن کذب علی متعمدا، فلیتبوأ مقعده من النار»(معمر بـن راشـد، ١٤٠٣ق ، ج ١، ص ٢٦١/ ابـن وهب ، ١٤٢٥ق ، ج ١، ص ٦٠/ طیالسی ، ١٤١٩ق ، ج ١، ص ٢٦١/ احمد بن حنبـل ، ١٤١٦ق ، ج ١، ص ٤١٦/ بخاری، ١٤٢٢ق ، ج ١، ص ٣٣/ القشیری النیسـابوری ، بـیتـا، ج ١، ص ١٠/ ابن بابویه ، ١٤١٣ق ، ج ٤، ص ٣٦٥) از پیامبرص اسـت .