چکیده:
زمینه: فناوری اطلاعات و ارتباطات علیرغم مزایای فراوان، نگرانیهای اخلاقی را نیز افزایش داده است. تفاوت میان وضع مطلوب و آنچه در محیط واقعی دربارۀ مسائل اخلاقی صورت میپذیرد، شکاف اخلاقی نامیده میشود. هدف این پژوهش، بررسی شکاف اخلاقی در زمینۀ هنجارهای کاربرد اطلاعات در زمینههای عدم رعایت مقررات و هنجارهای استفاده از اطلاعات ازجمله حریم خصوصی، حقوق مالکیت فکری، استفاده از کامپیوتر و اخلاق علمی در دانشگاهها میباشد.روش: این پژوهش ازلحاظ هدف، جزء تحقیقات کاربردی، ازلحاظ ماهیت و روش در زمره تحقیقات توصیفی از نوع پیمایشی به شمار میآید. جامعه آماری پژوهش دانشجویان بودند که با استفاده از روش نمونهگیری ترکیبی ابتدا دو دانشگاه تهران و شهید بهشتی که امکان جمعآوری اطلاعات در آنها میسرتر بود با روش در دسترس انتخاب شدند و سپس پرسشنامه نهایی از تعداد 291 نفر دانشجویان دو دانشگاه، در اردیبهشت و خرداد 1394 با روش گلوله برفی جمعآوری گردید. ابزار پژوهش پرسشنامه پژوهشگر ساخته میباشد. برای مقایسۀ میانگین گروهها از روش تحلیل واریانس ANOVA و برای بررسی تفاوت بین نگرشها و رفتار واقعی در هنجارهای اطلاعاتی از روش آزمون مقایسه میانگین دو متغیر جفت استفاده گردید.یافتهها: نتایج بررسی نشان داد که بین نگرشها و رفتارهای واقعی در هنجارهای اطلاعاتی شکاف زیادی در بین دانشجویان وجود دارد.نتیجهگیری: نتایج تحقیق نشان داد درزمینۀ هنجارهای کاربرد اطلاعات، بین آنچه افراد درست میدانند و آنچه در عمل انجام میدهند تفاوت چشمگیری وجود دارد. این موضوع، ضرورت بررسی علل و عوامل وجود این شکاف و تأثیرات آن بر جامعۀ دانشگاهی را اجتنابناپذیر میسازد
خلاصه ماشینی:
"طبق جدول 4 نگرشهای اطلاعاتی و رفتارهای واقعی16 هنجارهای اطلاعاتی، در مواردی دانشجویان زن و در مواردی دانشجویان مرد بیشترین میانگین را به خود اختصاص دادند؛ و بهطورکلی تفاوت میانگین نگرشها و رفتارهای واقعی در زنها و مردها خیلی چشمگیر نمیباشد؛ اما همانطور که دیده میشود از بین شکاف اخلاقی دانشجویان زن و مرد، دانشجویان زن درزمینۀ حفاظت و حریم خصوصی اطلاعات و اخلاق علمی17 دارای میانگین کمتری نسبت به دانشجویان مرد بودهاند و این بیانگر آن است که دانشجویان زن و مرد نسبت به یکدیگر در مواردی متعهد به هنجارهای اطلاعاتی و انجام آن رفتارها بودهاند.
نتایج شکاف اخلاقی در پژوهشهای مشابه برای تفاوت بین نگرشها و رفتارهای واقعی در هنجارهای اطلاعاتی نشان داد که میانگین نگرشها در هنجارهای اطلاعاتی برای حق مالکیت معنوی، حفاظت و حریم خصوصی اطلاعات، استفاده از تسهیلات کامپیوتری و اخلاق علمی بهطور چشمگیری بیشتر از میانگین رفتار واقعی بوده است.
در پژوهش حاضر مقطع تحصیلـــی مدنظر قرار گرفت، اما در پژوهش صورت گرفته توسط محققان تفاوت هنجارها را برای سالهای ورود دانشجو، در نظر داشتند (21)؛ و بهطورکلی، آن پژوهش نیز مانند پژوهش حاضر بیانگر وجود شکاف اخلاقی در رفتارهای اطلاعاتی دانشجویان بوده است؛ و دانشجویان زن بیشتر از دانشجویان مرد در هردوی نگرشها و رفتارهای واقعی از هنجارهای اطلاعاتی حمایت و در عمل پیروی میکردند.
با توجه به اینکه نمونه موردبررسی، دانشجویان در دانشگاههای تهران و شهید بهشتی میباشند، تعمیم نتایج این مطالعه باید بااحتیاط و بررسی بیشتر انجام شود؛ و اینکه اندازهگیری اخلاق در عمل بسیار دشوار است و هنگامیکه شرکتکنندگان در شرایط واقعی با معضلات اخلاقی روبرو میشوند، ممکن است تصمیمگیریهای آنها متفاوت باشد؛ و استفاده از ابزار پرسشنامه نیز میتواند محدودیت دیگری محسوب شود."