چکیده:
اختلاف در سماع موتی اگرچه از صدر اسلام وجود داشته است، اما اکثر علمای
مذاهب، سماع موتی را قبول داشته اند و در میان احنا ف نیز بسیاری قائل به سماع
بود هاند. برخی نیز آن را نپذیرفته اند. مخالفان سماع به برخی از آیات قرآن و روایت
عایشه استناد کرد هاند و موافقان به روایاتی از قبیل قلیب بدر، قرع نعال و ... تمسک
جسته اند. در میان دیوبندیه نیز، اغلب علمای دیوبندیه قا ئل به سماع بوده اند، هرچند
ممکن است در محدوده سماع با یکدیگر اختلا داشته باشند، و ب رخی نیز، برخلاف
دیدگاه بزرگان خود، به عدم سماع معتقد شده اند که برخی دیگر از علمای دیوبند با آنها
مخالفت کرد ه اند، به طوری که حتی عد ه ای آنها را از دایره دیوبند خارج دانسته اند و بر
آنها اطلاق وهابی کرده اند.
خلاصه ماشینی:
"آب حیات اثر محمدقاسم نانوتوی؛ نشر الطیب فی ذکر الحبیب اثر اشرف علی تهانوی؛ المهند علی المفند اثر خلیل احمد سهارنپوری؛ عقائد اهل السنة والجماعة اثر عبدالشکور ترمذی؛ مقام حیات اثر علامه خالد محمود؛ البصائر لمنکری عقائد علماء الدیوبند مع حیاة النبی اثر مولانا عاشق الاهی؛ تسکین الصدور اثر مولانا محمد سرفرازخان صفدر؛ حیات النبی صلی الله علیه و سلم اثر مولانا الله یارخان؛ حیات الانبیا الکرام ( آور قائدین امت اثر مولانا نورالله رشیدی؛ در این کتاب نام 70 کتاب از علمای دیوبند آمده است که در رد مماتیت نوشته شده است؛ «ندای غیرالله از دیدگاه علمای دیوبندیه»، اثر محمدباقر حیدرینسب، در: سراج منیر، س4، ش13، 1393، ص77-108.
محمدقاسم نانوتوی، مؤسس دارالعلوم دیوبند، نیز سماع موتی را انکار نمیکند، بلکه به سماع اولیاءالله اعتقاد دارد و در پاسخ به برخی از مردم که به او پیشنهاد میدادند سماع موتی را به طور کامل انکار کند تا دروازه شرک مسدود شود میگفت اقتضای نصوص شرعی، اعتقاد به سماع موتی است و اگر بخواهیم نمری قرطبی، ابن عاصم، الاستذکار، ج1، ص185؛ انورشاه کشمیری، محمد، فیض الباری شرح صحیح بخاری، ج3، ص42؛ صفدر، محمد سرفرازخان، خزائن السنن شرح جامع ترمذی، ص380.
3 محمد طاهر پنجپیری نیز، که شاگرد حسین علی میانوالی است، با تألیف کتاب البصائر للمتوسلین باهل المقابر مدعی است با دلایل واضح و حجتهای قاطع به مقابله با قائلان به سماع موتی رفته و در همه ادله قائلان به سماع مناقشه کرده است؛ و معتقد است آیات و روایات واردشده همگی دلالت بر عدم سماع اموات میکند."