چکیده:
شكل و فرم شهر در زمانها و دوره هاي مختلف مي تواند تحت تاثير عوامل مختلف اجتماعي، اقتصادي، سياسي، مديريتي و طبيعي متفاوت و متغير باشد و در طول زمان ثابت و ايستا نيست. بنابراين تشخيص فرم فضايي- زماني شهر يكي از مسائل و چالش هاي كنوني برنامه ريزان شهري براي هدايت و ساماندهي بهينه شكل شهر به جهات مناسب مي باشد. شهر مورد مطالعه اين پژوهش شهر يزد و دوره زماني مورد مطالعه از سال 1354 تا سال 1389 مي باشد. براي دستيابي به هدف تحقيق كه همان اندازه گيري فرم اين شهر با استفاده از متريك هاي فضايي مي باشد از داده هاي سنجش از دور، تصاوير ماهواره اي و نرم افزار Arc GIS بهره گرفته شده است. نتايج به دست امده حاكي از آن است كه در چهار دوره مورد بررسي، ميزان پيچيدگي يا بي نظمي شكل قطعات ولكه هاي شهر افزايش، اندازه مركزيت يا نزديكي قطعات شهري به يكديگر كاهش، ميزان فشردگي يعني تعداد قطعات، اندازه قطعات نيز كاهش، ميزان تخلخل يا وجود فضاهاي خالي و استفاده نشده افزايش و در نهايت تراكم به شدت كاهش يافته است كه همه اينها بيانگر اين نكته است كه شهر يزد از فشردگي و متراكم بودن به سمت گستردگي و پراكنش سطحي بي رويه حركت كرده است كه با توجه به اثرات نامطلوب اين پديده، شايسته است از استراتژي ها و سياست هاي كنترلي شديد در بخش هاي پيراموني و مرزهاي رشد شهر استفاده گردد.
خلاصه ماشینی:
"نتایج به دست امده حاکی از آن است که در چهار دوره مورد بررسی، میزان پیچیدگی یا بی نظمی شکل قطعات ولکه های شهر افزایش ، اندازه مرکزیت یا نزدیکی قطعات شهری به یکدیگر کاهش ، میزان فشردگی یعنی تعداد قطعات ، اندازه قطعات نیز کاهش ، میزان تخلخل یا وجود فضاهای خالی و استفاده نشده افزایش و در نهایت تراکم به شدت کاهش یافته است که همه اینها بیانگر این نکته است که شهر یزد از فشردگی و متراکم بودن به سمت گستردگی و پراکنش سطحی بی رویه حرکت کرده است که با توجه به اثرات نامطلوب این پدیده ، شایسته است از استراتژی ها و سیاست های کنترلی شدید در بخش های پیرامونی و مرزهای رشد شهر استفاده گردد.
هر چند که از این روش ، تاکنون برای بررسی فرم های کالبدی- فیزیکی شهرهای کشورهای توسعه یافته استفاده شده است و قابلیت و توانایی بالای خود را در تشخیص و اندازه گیری اشکال شهری به اثبات رسانده است ؛ اما در ادبیات برنامه ریزی شهری کشور ما کمتر از این موضوع سخن به میان آمده است و برای سنجش شکل فضایی شهر از همان روش های قدیمی استفاده می شود.
فشردگی هم کاهش یافته است بدین معنی که علاوه بر افزایش تعداد قطعات و لکه های ساخته شده شهری و پیچیدگی بیشتر مرزهای شهر، فاصله قطعات از همدیگر و فاصله قطعات از قطعه اصلی نیز بیشتر شده است ، میزان تخلخل یا اندازه فضای باز هم بیشتر شده است به عبارتی، فضاهای خالی و بلا استفاده و رها شده زیادی امروزه در بخش های داخلی و درون محدوده قانونی شهر وجود دارد."