چکیده:
تفکيک قوا، افسانه یا واقعيت؟به رغم آنچه مونتسکيو در نظريه خود مطرح نموده بود، در ابتدا برخی از پيروان وی تفسیری مضيق و مطلق از آن ارائه نمودند، تا حدی که به تدريج، اين نظريه در ادبیات حقوقی و سياسی، به عنوان يکی از اصول اساسی نظام های دموکراتيک جايگاهی بديهی و خدشه ناپذیر یافت. اما اين امر، به ويژه در نظام های پارلمانی، از گذشته مورد انتقاد بسیار قرار گرفته است؛ تا جاييکه که برخی با افسانه پنداشتن آن، حتی جايگاه وجودی و واقعی آن را محل ترديد قرار داده اند. اين گروه نقش اصلی در تحقق اهداف مشروطه گرایی و عدم تمرکز قدرت را به وجود و فعاليت گروه ها و احزاب اقليت در کنار اکثریت و وجود يک قوه قضاییه مستقل نسبت داده اند. اگرچه نمی توان تا اين حد با کاهش جايگاه اين نظريه با منتقدين همراه بود، اما مسلما نظريه مزبور در مفهوم مضيق آن با واقعيت موجود در نظام های سياسی حتی دموکراتیک و لیبرال، فاصله داشته است. در هر حال، نظريه تفکيک قوا در مفهوم موسع و منعطف آن، در کنار وجود اقليت مخالف و استقلال امر قضا، کماکان به عنوان يکی از مولفه های نظام های دموکراتيک و لیبرال باقی می ماند اما اگر تفکيک قوا را يک از شاخصه های مشروطه گرایی بدانیم،در کنار آن،رعايت اصل جانشةنی در ارتباط میان حاکمیت و شهروندان نيز از عناصر اصلی مشروطه گرایی است. در واقع، رعايت اين اصل، از يک سو، با تفکيک مطلق حوزه حکومتی و جامعه مدنی در يک رابطه افقی، و از سوی ديگر در رابطه فرد با اشخاص حقوق عمومی در يک رابطه عمودی قابل تحقق است علاوه برموارد یاد شده تضمين رعايت حقوق بنیادين بشر، ديگر عنصر اساسی و تکميل کننده در تحقيق کامل مشروطه گرایی است.
خلاصه ماشینی:
", (préface de) Les Ecrits politiques de Thomas Jefferson ( traduit par Gérard Dréan), Les Belles Lettres, 2006; Les Grands arrêts de la Cour suprême des Etats-Unis, sous la direction de Elisabeth Zoller Paris, P.
با این وجود، تفکیک قوا در مفهوم کلاسیک و مضیق آن ، نه تنها در نظام های دیکتاتوری (به ویژه در رژیم های کمونیستی سابق بلوک شرق براساس وجود یک ایدئولوژی مشخص و اعتقاد به لزوم تمرکز قدرت و رهبری برای حرکت در جهت ایدئولوژی یاد شده و تحقق اهداف و آرمان های آن ) مورد پذیرش نبوده ، بلکه از دیر باز در بسیاری از نظام های لیبرال و دموکراتیک مدرن و تکثرگرا نیز عملا" وجود نداشته است .
مقدمه دکترین کلاسیک «تفکیک قوا» طی دهه های متمادی، بخشی از اکثر کتب حقوق اساسی به موضوع تفکیک قوا اختصاص یافته ، و آن را به نحو زیر معرفی نموده اند: در روح القوانین ، از نظر مونتسکیو (ظاهرا"، اولین کسی است که این نظریه را بنیان نهاده ٥) در جهت ممانعت از خودکامگی در درون یک حکومت سه قوه مقننه ، مجریه و قضاییه باید به اشخاص یا مراجع متمایز از یکدیگر واگذار گردد.
, Contribution à la théorie générale de l’Etat, spécialement d’après les données fournies par le droit constitutionnel français, Paris, Dalloz, 2004, p.
, également, Pierre Pactet & Ferdinand Mélin-Soucranamien, Droit constitutionnel, Paris, Sirey, 26ème éd.
42 Archives Solal-Céligny, «Note relative à la séparation des pouvoirs et à la fonction législative (vers le 2 juillet 1958)» in Comité national chargé de la publication des travaux préparatoires des institutions de la Ve République, Documents pour servir à l’histoire de l’élaboration de la Constitution du 4 octobre 1958."