چکیده:
تلاش ايران براي برقراري دوبارة حاكميت خود در خلي جفارس و ايستادگي در برابر نفوذ بيگانه در اين منطقه
در دوران پهلوي اول، موجب درگيريهايي ميان ايران و انگليس بعنوان قدرت برتر منطقه شد. حاكميت بر برخي از
جزاير ايراني در خليج فارس، يكي از مسائل مورد اختلاف دو كشور بود كه به علت جايگاه استراتژيك اين جزاير،
اهميت فراواني براي انگليس داشت. در اين نوشتار به بررسي اين موضوع و شيوه كاركرد دولت ايران در اين زمينه
در دوران پهلوي اول مي پردازيم. يافته هاي اين نوشتار كه با روش كتابخانه اي اسنادي انجام گرفته، نشان مي دهد
كه دولت ايران توانسته با بهره گيري از اوضاع و امكانات داخلي و بين المللي، تا اندازة زيادي از افزايش نفوذ
انگليس در منطقه جلوگيري كند و در مواردي (مانند جزيره باسعيدو و جزيره هنگام) انگليس را به عقب نشيني و
تخليه اين جزيره ها وادارد.
خلاصه ماشینی:
"اســت که فرمانــده مزبور به آن اشــاره می کند (گزیده البته کاهش نســبی نفوذ انگلیــس در منطقه بر اثر اســناد خلیج فارس ، سند شماره ١٦٦: ٥٤٧)، اما تا سال اقدامات ایران و رفتن نیروهای انگلیســی از باسعیدو و ١٣١١ اقدام خاصی از ســوی دولت ایران در این زمینه هنگام را به هیــچ رو نمی توان به معنای کاهش علایق صورت نگرفت تا اینکه اندکی پیش از رسیدن کشتیهای و منافع دولت انگلیس در منطقه و کم شدن حساسیت نیروی دریایی شاهنشاهی ایران که ساخت آنها به ایتالیا آن کشــور نســبت به این منطقه گرفــت ، زیرا چنان که ســفارش داده شــده بود، وزارت امورخارجه ایران به نشــریاتی در آن زمان مانند روزنامه زاریاوســتک (سند سفارت انگلیس اعلام کرد جزیره هنگام محل مناسبی شــماره : ١٢٧٨٢-٢٤٠؛ گزیده اسناد خلیج فارس ، سند برای لنگر گرفتن کشــتیهای ایرانی تشخیص داده شده شماره ٩٧: ٣٠٢-٣٠١) و روزنامه مورنینگ پست (زرین و دولت ایران لنگرگاه کشــتیهای خود را در آنجا قرار قلم : ٢٣٩-٢٣٧؛ منشــور گرگانی : ١٧٨-١٧٧) نوشته اند خواهد داد و خواســتار رفتن فوری نیروها و کشتیهای و ژنــرال کنســول وقــت انگلیس در خلیج فــارس نیز انگلیسی از جزیره شد (گزیده اسناد خلیج فارس ، سند یادآور شــده اســت ، اهمیت خلیج فارس برای انگلیس در ســالهای مورد بحــث نه تنها کم نشــده بوده ، بلکه پشاـســمـاخ ر،ه پ٩س ١٦ازو اب٠را٧ز١:تع٨ج٥٥ب - ا٦ز٥د٥)ر."