چکیده:
آب، خاك، باد و آتش بعنوان عناصر چهارگانة سازندة هستي، از ديرباز مورد توجه بشر بود هاند. در اين ميان
يا مادر هستي، بسي كمتر از آنچه بايد شناخته شده است و بر اين پايه مي توان آنرا « خاك » اما به نظر مي رسد كه مظلوم ترين ركن شكل دهنده طبيعت برشمرد؛ زيرا به مقوله آب و بويژه در اين روزها با بحراني شدن وضع آن و كه برداشتي آزاد از هواي پاكيزه و اكسيژن هستي بخش همة جانداران و گياهان است و همچنين آتش كه در « باد » نگاه امروزي مي توان آنرا نمادي از انرژي و تأكيد بر راهكارهاي بهره گيري درست از آن دانست، بسيار پرداخته در اين ميان گويي عنصري زيرپا مانده است كه نه تنها چنان كه بايد و شايد به چشم نمي آيد، « خاك » شده ولي كه حتا گاهي بي مهري ها مي بيند و همچون عنصري پست و دون مايه، بي ارزش و حتا آلوده از آن ياد مي شود. از نام نهاده شد غنيمت شمرده و « سال جهاني خاك » اي نرو، سال 2015 ميلادي را كه از سوي سازمان ملل متحد كرده ام و در كنار به كار بردن « بن مايه زندگي » اين نامگذاري فرخنده را سبب ساز آشنايي بيشتر هميهنان با اين همو ،« مولانا جلا لالدين پارسي » واژگان و تعاريف فني و پيچيدة خسته كننده، جان كلام را به گوهرهايي از زبان كه سده ها پيشتر سفارش به شناخت اين بن ماية زندگي كرده بود آراسته ام؛ باشد كه بهره اي از آن گرفته شود.
خلاصه ماشینی:
"این زمینهای فرسایش یافته که روزگاری جنگلهایی بکر بوده، دیگر نه امکان کشاورزی در آن است، نه امکان احیای جنگل و خاک گرانبهای آن نیز که برای زایش هر سانتیمتر آن دست کم 400 سال زمان سپری شده، در کوتاه زمان و تنها به علت زیادهخواهی بشر چنین دستخوش نابودی گردیده است و به شکل سیلابهای خروشان یا خانه و زندگی مردمان پاییندست را ویران کرده یا در خوشبینانهترین حالت به مخازن سدها سرازیر شده است.
3. دم و بازدم خاک خاک «نفس» میکشد، یعنی مانند همه زیستمندان دیگر گاز O2 از راه خلل و فرج که خود ناشی از تشکیل ساختمان در آن است برپایه پدیده پخشیدگی (Diffusion)، وارد خاک میشود و به مصرف ریشه گیاهان و میکروارگانیزمهای خاک میرسد و گاز CO2 تولید شده ناشی از تنفس بر پایه اصل پخشیدگی و از راه همان خلل و فرج از خاک به اتمسفر باز میگردد و این چرخه اکسیژن و دیاکسید کربن تا زمانی که ساختمان خاک پایدار باشد ادامه خواهد یافت.
شوری خاک از عوامل مؤثر بر کاهش کارکرد و تولید در واحد سطح است، چنانکه جلالالدین پارسی نیز این نکته را سدهها پیش چنین بیان کرده است: خاک شوره گردد و ریزان و سست هرگـز از شوره نبات خوش نرست (دفتر نخست شماره 1230) البته آنگونه که در مصرع دوم بیان شده که هرگز از خاک شور محصول مناسب بهدست نمیآید در نگاه کلی درست است، ولی امروزه با پیشرفتهای بهدست آمده در دانش کشاورزی و تولید گونههای مقاوم در برابر شوری، میتوان حتا در خاکهای شور نیز محصول مناسب بهدست آورد."