چکیده:
براي درك آثار هنري يك عصر و بنيادهاي موثر بر آن، كشف رابطه بين تصوير و رخدادهاي اجتماعي براي كشف دلايل توليد آنها ضروري مي نمايد. از اينرو، پژوهش حاضر سعي در تبيين رابطه ي ميان تصاوير يك دوره و عناصر مختلف اجتماعي، فرهنگي و سياسي موثر بر آن را دارد. در تاريخ ايران در غالب موارد هنر وابسته به دربار و به عنوان بيانيه اي بازتاب دهنده قدرت و انديشه هاي حاكم در جامعه است و توليد و بازتوليد آن مبتني بر نيازهاي حكومت به رسانه هاي تصويري براي بيان ايده هاي مورد نظر خود است. به اين منظور، مورد بررسي در اين پژوهش، دوره ي ساساني به عنوان نقطه اوج دوره ي گفتماني ايران پيش از اسلام و يكي از دوره هاي طولاني داراي چالش هاي گوناگون از منظر قدرت و مشروعيت انتخاب شده و از بين رسانه هاي تصويري و هنري آن سكه ها مورد نظر بوده كه شواهد زيادي از تغييرات بازنمايي تصويري را آشكار مي سازند. مورد بررسي خاص اين پژوهش، سكه هاي دوره قباد اول و جاماسب در سير زماني خلع قباد اول از قدرت به واسطه ظهور فرقه مزدكيه، جانشيني جاماسب و رسيدن مجدد قباد اول به سلطنت و تغييرات تصويري سكه هاي پادشاهان مزبور در طي اين دوره بوده است. نتايج پژوهش نشان مي دهد كه اين پادشاهان در طي دوره هاي مزبور با قصد افزايش اقتدار و مشروعيت خود، از عناصر و نمادهاي ريشه دار در عقايد زردشتي، به منظور شكل دادن به سيماي تصويري اين امر بهره مي برند .
خلاصه ماشینی:
"از این رو پژوهش کنونی، با هدف تبیـین رابطـه عل ـت میـان نقـوش سکه های ساسانی حد فاصل دوران قباد اول و جاماسب ، به عنـوان دوره ای پـر تـنش از منظـر سیاسی در دوره ساسانی و اندیشه های سیاسی مرتبط با نمایش قدرت و مشروعیت در دوران یادشده سعی دارد جایگاه رسانه تصویری در بازتاب و انتقال این مفاهیم و تحول آن ها در سیر مقاله حاضر برگرفته از مباحث نظری رساله دکتری ایلناز رهبر با عنوان «دگرگونی گفتمان شهریاری در آثار هنری دربار ساسانیان (با تأکید بر نقوش برجسته ، ظروف ، سکه ها و معماری)» است که در رشته پژوهش هنر دانشگاه تربیت مدرس با راهنمایی دکتر طاووسی (استاد راهنمای اول ) و دکتر افهمی (استاد راهنمای دوم ) انجام گرفته است .
تورج دریایی علاوه بر مقاله «استفاده از تبلیغات دینی- سیاسی در سـکه هـای خسـرو دوم » (١٣٨٧)، در مقاله «سکه ملکه بوران و اهمیـت آن در درک ایـدئولوژی سـلطنتی اواخـر دور ن ساسانیان » (١٣٩١) نیز به تجلی قدرت و کسب مشروعیت در سکه هـای ایـن دوره پرداختـه و ابوالعلاء سودآور نیز در کتاب فره ایزدی در آیین پادشاهی ایـران باسـتان (١٣٨٣) اشـاراتی در زمینه سکه های ساسانی آورده است .
در دوره دوم پادشاهی علاوه بر بازگشت به سکه های پیشین خود (با همان تغییرات یاد شده )، دوبـاره از نمادهـای ستاره و ماه استفاده میکند، ولی در خارج از حلقه پیرامونی و همچنین روی تـاج خـود از علامـت دیهیمی با نمای روبه رو استفاده میکند تا دگربار فره مندی و مشروعیت حکومت خود را نشان دهد."