چکیده:
بازنمایی گفتار از مهم ترین ابزارهای نویسندگان در تالیف متون روایی و به خصوص داستان به شمار می رود. نقل قول مستقیم و غیرمستقیم، که دو شیوه بازنمایی گفتار هستند، نام های آشنایی در زبان فارسی محسوب می شوند، اما درباب بازنمایی گفتار در زبان فارسی کمتر بحث شده است. مقاله حاضر به بررسی و مقایسه شیوه های گوناگون بازنمایی گفتار در داستان های فارسی قبل از نهضت ترجمه در دوره قاجار و داستان های تالیف شده بعد از این نهضت می پردازد و ویژگی های بسامدی، کارکردی و زبان شناختی هرکدام از مقوله های بازنمایی گفتار را ارزیابی می کند. برای این کار از الگوی بازنمایی گفتار سمینو و شرت (2004) بهره گرفته شده است که برپایه الگوی لیچ و شرت (1990) استوار است. داده های این تحقیق از هفت داستان فارسی مربوط به قبل از نهضت ترجمه و هفت داستان مربوط به بعد از این نهضت با حجم برابر انتخاب شده است. در پایان، این نتیجه حاصل شد که گفتار مستقیم (آزاد) بیشترین کاربرد را در داستان های قبل و بعد از دوره ترجمه به خود اختصاص داده است که دلیل آن نیز ماهیت این مقوله در دادن حالت نمایشی به گفتار و زنده و ملموس تر جلوه دادن آن است. کاربرد زیاد گفتار مستقیم (آزاد) در داستان های جدید با توجه به اهمیت یافتن فردیت شخصیت های داستانی در رمان های مدرن نیز توجیه پذیر است. همچنین، در طول زمان از تعداد گفتار مستقیم (آزاد) و روایت کنش گفتار به منزله شیوه های بازنمایی گفتار کاسته شده و بر تعداد گفتار غیرمستقیم و خصوصا غیرمستقیم آزاد افزوده شده است.
Speech representation is one of the most important tools which is used by writers in writing narrative texts and specifically stories. Although direct and indirect speech، which are two speech representation categories، are familiar names in Persian language، speech representation has been neglected in Persian language. This article investigates and compares different speech representation categories used in Persian stories written before translation movement in Qajar era and stories written after this movement and assesses the frequency، functional and linguistic characteristics of each category. For this purpose، the Semino and Short’s model of speech representation (2004) which is based on Leech and Short’s model (1990) is used. The research data is elicited from 7 stories written before translation movement and other 7 stories written after this movement in equal volumes. Finally، we conclude that (free) direct speech is the most frequent category in the stories written before and after translation movement and this is because of the nature of this category in producing the effects of dramatization and vividness. Also، the high frequency of (free) direct speech in recent stories can be related to the key role of characters’ individuality in modern novels. Moreover، the use of (free) direct speech and narrator’s representation of speech acts as the speech representation categories have decreased during the time but the use of indirect speech and specifically free indirect speech have increased.
خلاصه ماشینی:
"مقالة حاضر با بررسی ویژگی های بسامدی ، کارکردی و زبان شناختی شیوه های مختلف بازنمایی گفتار در داستان های قبل و بعد از نهضت ترجمه چند هدف را دنبال می کند: نخست اینکه ، نشان دهد علاوه بر نقل قول مستقیم و غیرمستقیم که در زبان فارسی بسیار رایج و شناخته شده هستند، شیوه های دیگری نیز برای بازنمایی گفتار در زبان فارسی وجود دارد که اتفاقا بسیار هم پرکاربردند.
فعل "نقل کرد" در مثال ٩ نیز نوعی کنش اظهاری است ؛ زیرا گزارشی از حقایق و واقعیات جهان خارج ارائه می کند؛ بااین حال ، همان طورکه در مثال مشخص است ، راوی صرفا با اشاره ای کلی به موضوع گفتار، یعنی "داستان هایی درباب هنرپروری ایران در اروپا و امریکا"، به طور خلاصه گفتار را به نمایش می گذارد، بدون اینکه جزئیات گفتار و عین عبارات و کلمات گوینده را بیان کند.
به نقل از فلودرنیک (١٩٩٣)، تولان (٢٠٠١)، و ریمون ـکنان (٢٠٠٢) این ویژگی های زبان شناختی را برای گفتار غیرمستقیم آزاد میتوان برمی شمرد: ١) نبود بند گزارشگر ٢) حذف ویرگول و گیومه ٣) حذف "که موصولی " ٤) تغییر ضمایر اول و/یا دوم شخص به ضمایر سوم شخص ٥) یک زمان به عقب برگشتن افعال روایی متن و گذشته بودن زمان ٦) کاربرد اشارتگرهای زمانی و مکانی مطابق با کلام شخصیت /گفتار مستقیم ("اینجا"، "اکنون ") ٧) کاربرد کلمات ندایی ، ارزشی (مثل "طفلکی "، "عزیز")، جمله پرکن ها ("خوب "، "راستی "، "البته ")، حشو، اصوات و مختصات لهجه ای و گویشی و به طورکلی زبان احساسی که آن را از آن شخصیت می دانیم تا راوی ."