چکیده:
موضوع مقاله حاضر، تحلیل مضمون محتوای مردم در اندیشه سیاسی امام خمینی است. ایده مردم در اندیشه و نظریه ایشان، ایدهای مهم و کلیدی است. اینکه از نظر امام، منظور از مردم چیست و چه مفهومی از آن در نظام سیاسی بهکار برده شده است، نیازمند بررسی و پژوهش است. در این مقاله، چیستی دال «مردم» در اندیشه سیاسی ایشان، با روش کیفی تحلیل مضمون و بهکارگیری نرمافزار MAXQDA بررسی شده است. با توجه به بررسی سخنان امام خمینی درباره ویژگیهای مردم، حقوق ملت، جایگاه و نقش ملت در نظام اسلامی و شاخصهای ملت در نظام اسلامی میتوان نتیجه گرفت که ایشان در فرایند سیاسی و اجتماعی و نیز صحنههای مشارکتی و جمعی، افراد را بهمثابه یک کل در نظر گرفته و آنها را با واژه «ملت» خطاب کردهاند. در همین راستا، بنیانگذار جمهوری اسلامی برای «ملت» در نظام اسلامی، جایگاه والایی قائل بود و سخن معروف ایشان که «میزان رای ملت است»، تایید این مطلب است و به ملتی اشاره دارد که به آگاهی سیاسی، بصیرت و بینش اجتماعی دست یافته است و با قرار گرفتن در فرایند سیاسی ـ اجتماعی، اقدام به عمل مشارکتی ـ جمعی میکند. از نظر ایشان، رای و نظر چنین ملتی برای نظام اسلامی، میزان و معیار عمل و تصمیمگیری است.
خلاصه ماشینی:
"ج ) جایگاه و نقش ملت در نظام اسلامی بررسی جایگاه و نقش مردم از دیدگاه امام نشان میدهد ایشان برای افراد بـه مثابـه کـل ، ارزش و احترام خاصی قائل است و چنین افرادی را «ملـت » مـینامـد کـه دارای نیـروی لایزالی هستند و میتوانند سرنوشت خود را رقم بزنند و این حق تعیـین سرنوشـت ملـت ، سلب ناشدنی و انکارناپذیر است : از حقوق اولیه هر ملتی است که باید سرنوشت و تعیـین شـکل و نـوع حکومـت خـود را در دست داشته باشد (همان ، ج ٣، ص ٤٢، ١٣٥٧/٠٨/١٦).
بنابراین ، رهبر کبیر انقلاب اسلامی همواره مـردم را بـه داشـتن آگـاهی ، هشـیاری و بصیرت دعوت می کردند؛ زیرا بر این باور بودند که اگر مردم آگاه و بابصیرت باشند، امنیت جامعه و نظام سیاسی حفظ و آرامش و نظم حکم فرما خواهد شـد (امـام خمینـی، ١٣٦١، ج ٢، ص ٢٥٩، ١٣٥٧/٠٨/١٠ و ج ٥، ص ٦٩، ١٣٥٧/١١/٢١)؛ چراکه انسان آگـاه و بابصـیرت ، صـلاح و فساد خود را به وسـیله بصـیرت مـیفهمـد (همـان ، ج ١٦، ص ٨٧، ١٣٦١/٠١/٠١) و همـواره بـا چشمانی باز و بیدار به دشمنان می نگرد و مراقب است دستخوش توطئـه هـا، فریـب هـا و حیله های دشمنان نشود (همان ، ج ٢١، ص ١٠٩، ١٣٦٨/٠١/٠٢) و با هوشیاری کامل جواب همه فتنه ها را مـی دهـد (همـان ، ج ٢٠، ص ٢٤١، ١٣٦٧/٠٤/٢٩)."