چکیده:
بررسی تحولات و وقایع ایران قبل از انقلاب اسلامی، مبین این قضیه است که سیاست های توسعه زا و شبه مدرنیسم پهلوی به جای هدف قرار دادن رضایت اجتماعی و رفاه اقشار مختلف جامعه، درصدد ضربه زدن و ادغام اجباری سیاسی آن ها گام برمی داشت. این بررسی با تمسک بر چارچوب نظری محرومیت نسبی نمایان می سازد که جهت گیری های کلی سیاست های رژیم پهلوی از دهه 1330، در آنچه می توان از آن به عنوان مشکل «تله بنیان گذار» یاد کرد، باعث محرومیت نسبی مردم شده که زمینه را برای نارضایتی و خشم آن ها، به عنوان شرط لازم برای وقوع انقلاب فراهم می کرد. با توجه به عدم تناسب میان دولت و جامعه، دیدگاه تجددگرایانه اسلامی امام خمینی(ره) به مثابه شرط کافی، زمینه را برای وقوع انقلاب سیاسی در جهت سمت گیری استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی موردنظر مردم در یک ائتلاف چندطبقه ای به وجود آورد. بدین سان مقاله حاضر به روش کیفی و با رویکرد توصیفی- تحلیلی، ابتدا به تشریح نارضایتی و ناکامی اقشار جامعه در قالب محرومیت نسبی می پردازد. سپس تلاش می کند تا به ارائه تحلیلی از منظر جامعه شناسی سیاسی در ارتباط با منشا و علل این نارضایتی در دوره پهلوی دوم مبادرت ورزد. در نهایت نشان داده خواهد شد که دیدگاه متجددانه اسلامی امام خمینی(ره) به مثابه کنش یار و سیاستمداری پساحیاتی به ترسیم انقلاب سیاسی همت گماشته است.
خلاصه ماشینی:
"بدین سان ، مقاله حاضر تلاش میکند تا با چارچوب قرار دادن نظریه محرومیت نسبی، به این پرسش پاسخ دهد که چه عواملی در سال های قبل از پیروزی انقلاب باعث گردیده تا مردم ایران به برپایی انقلاب اسلامی مبادرت ورزند؟ علاوه بر این سؤال اصلی، مقاله درصدد است تا به سؤالات فرعی با کیفیت ذیل نیز پاسخگو باشد: آیا نارضایتی و محرومیت های نسبی گروه های مختلف جامعه ، صرفا علت اصلی وقوع انقلاب اسلامی بوده است ؟ امام خمینی(ره ) چگونه و با چه دیدگاهی توانست مردم را در جهت برپایی انقلاب اسلامی سوق دهد؟ از زاویه جامعه شناسی سیاسی و در گستره تاریخی، فرض اساسی در این مقاله عبارت است از اینکه مشکل «تلۀ بنیان گذار» ناشی از اقدامات استبدادی و به اصطلاح مدرنیستی محمدرضاشاه در پرتو شخصی و موروثی شدن قدرت از یک سو و پیامدهای حاصل از آن ، همچون : نارضایتی در ابعاد گوناگون اجتماعی، اقتصادی، دینی و سیاسی گروه های مختلف جامعه (کارگران ، روحانیت و دهقانان کشاورزان و طبقه متوسط جدید) از سوی دیگر، منجر به افزایش محرومیت نسبی و ضعف فزاینده آن ها شده که در این شرایط دیدگاه متجددانه اسلامی امام خمینی(ره ) هر یک از طبقات اجتماعی را به سمت گیری و وقوع انقلاب اسلامی سوق داده بود."