چکیده:
تساهل یکی از وجوه برجسته اندیشه ها و آموزه های جمعیت «اخوان الصفا و خلان الوفا» (دوستان صمیمی و باوفا) که حدود هزار سال پیش در دوران شکوفایی تمدن اسلامی ظاهر شدند محسوب می شود. تساهل و مدارای اخوان در پژوهش هایی که درباره آنان در داخل و خارج از کشور انجام شده و مورد توجه قرار گرفته اما ریشه های این رویکرد اخوان که قرن ها قبل از مطرح شدن این مباحث در غرب ظهور و بروز یافته، مغفول واقع شده است. در این پژوهش تلاش برای بازشناسی ریشه ها و آبشخور های این وجه برجسته فکری آنان به عمل آمده است. در این مقاله کوشش شده ضمن معرفی اجمالی این نحله فکری و کمتر شناخته شده به این پرسش نوآورانه پاسخ داده شود که ریشه ها و عوامل تساهل اخوان الصفا از چه مصادر و منابعی سرچشمه گرفته است؟ لازم به ذکر است که از روش توصیفی و تفسیر متون در این پژوهش استفاده شده است.
خلاصه ماشینی:
"همان گونه که گفته شد، «اخوان الصفا» جمعیتی نواندیش در سده های اولیۀ تمدن اسلامی بودند که دیدگاه ها و آموزه های آنان از منظر فلسفی، اخلاقی، دینی، اجتماعی و سیاسی قابل بررسی و بازشناسی است ، اما در این مقاله به اختصار تلاش شده است ضمن تبیین مصادیق «تساهل و مدارا» در اندیشۀ اخوان ، خاستگاه آموزه های متساهلانۀ اخوان به پیروان خویش مورد مداقه قرار گیرد.
تساهل و مدارا رویکرد عقلی و فلسفی رویکرد عرفانی و اخلاقی تشیع و دفاع عقلانی از دین رویکرد اخلاقی و تربیتی رسالت جمع آوری علوم و فنون مختلف رویکرد متساهلانه برادران باوفا در روزگاری که هزار سال از زمانه ما فاصله دارد از چند جهت قابل توجه و تأمل است : نخست بازشناسی یک نحلۀ فکری و اجتماعی مهم در جهان اسلام که در عین پایبندی به رویکرد دینی و دغدغۀ سعادت که از مؤلفه های مهم اندیشه های اسلامی کلاسیک است مدافع جدی پرهیز از تعصبات و جمود فکری و اقبال نظری و عملی نسبت به نحله ها و مکاتب مختلف فکری و علوم و دانش های مختلف در آن دوران بوده اند.
البته نکتۀ مهمی که در تفاوت تساهل اخوان و تساهل متفکران سکولار در غرب وجود دارد، آن است که اخوان در عین پایبندی به دین و آموزه های دینی و دغدغۀ سعادت اخروی انسان و بر اساس خاستگاه دینی و عرفانی و اخلاقی و عقلی، از تساهل و مدارا سخن گفته اند و هیچ گاه اهداف اخروی خویش را در تربیت پیروان فرونگذاشته اند و در واقع هدف عمدة آنان ، در عین جمع آوری علوم و فنون ، دغدغه رستگاری و سعادت آدمی است ."