چکیده:
مقاله حاضر از دیدگاه تاریخی و مقایسه ای به بررسی جایگاه و منزلت انسان در قرآن
کریم با بهره گیری از آیات قرآن و این جایگاه در مکتب اومانیسم می پردازد. از منظر قرآن
کریم انسان جانشین و خلیفه خداوند در روی زمین است و به واسطه رسالت و مسئولیتی که
از سوی پروردگار به او واگذار و تفویض شده است به مقام جانشینی خدا می رسد تا اراده و
مشیت و شریعت او را تحقق ببخشد . در حالی که براساس مکتب اومانیسم انسان موجودی
خودساخته و خودبنیان است که "خود" او هدف و غایت است و این انسان محور هستی و
صورت بخش همه امور است و آزادی او در عدم عبودیت خداوند و قیود دینی تحقق خواهد
پذیرفت و خوشبختی او در بهره برداری هرچه بهتر از مواهب مادی و طبیعی و لذات جسمانی
و دوری از رنج و با تاکید بر اصالت فایده و کاربرد تامین می گردد. از نگاه قرآن کریم انسان
به واسطه عبودیت خداوند از همه چیز فارغ می گردد و به مقام آزادی می رسد. چون انسان
محیط معنوی خودش را خود می سازد در حالی که اومانیسم به زعم خود انسان را از بندگی
خدا رها می سازد ولی به بندگی ماده و جسم و لذت تسلیم می نماید، به عبارت ساده تر محیط
خارجی، انسان را می سازد.
خلاصه ماشینی:
"با توجه به فحوای قرآن کریم چنین استنباط می شود که برخی از انسان ها آن قدر تکامل می یابند که فرشتگان در برابرشان سجده می کنند و برخی چندان تنزل می یابند که از حیوانات هم پست ترند (مصباح یزدی ، ١٣٦٧: ٣٧٢) انسان اگر برتری خداوند و قدرت متعال او را نپذیرد و چنین پندارد که می تواند همه چیز را در این دنیا به اختیار خودش درآورد و بنا به میل و اراده خود در آن ها دخل و تصرف کند، هتک حرمت طبیعت و خلقت خواهد کرد و تعادل و توازن را نگه نخواهد داشت و سرانجام پلیدترین و شریرترین موجودات خواهد شد، بنابراین انتخاب راه خدا آدمی را به تمام معنی کلمه : «مسئول » می سازد و این مسئولیت است که او را در کانون آفرینش قرار می دهد و در مرکز هستی می گذارد.
این آزادی که با ظهور قوه تفکر و روان در انسان همراه است ، فصل تمایز و جدایی بنی آدم از دیگر حیوانات می باشد و استعداد پذیرفتن روح الهی ، که نتیجه آن مجهز شدن به قوای عقلی و روانی است (پایدار، ١٣٥٤: ٢٨- ٢٩) «الذی احسن کل شی ء خلقه و بدأ خلق الانسان من طین ثم جعل نسله من سلاله من ماء مهین ، ثم سواء و نفخ فیه من روحی و جعل لکم السمع والابصار و الافئدة » (قرآن کریم ، سجده : ٧- ٩) اوست که هر چیز را به بهترین کیفیت خلق و آدمی را نخست از گل آفریده پس آنگاه خلقت افراد بشر را از آبی بی مقدار استوار نمود."