چکیده:
این بررسی در چهارچوب دستور گشتاری و مبانی ردهشناسی و با هدف تعیین جایگاه زیرساختی واژهبست های مفعولی زبان فارسی ونیز تبیین رابطة همزمانی - درزمانی این جایگاه با آرایش بنیادین واژگان این زبان صورت گرفت . ازاین رو، با لحاظ زیرساخت «واژهبست + فعل » در تقارن با ردة SOV، نتیجه گیری شد که گشتار، حرکت واژهبست مفعولی را از جایگاه ذکرشده به سمت محل ظهور هدایت می کند. علاوه بر این ، جهت گیریهای نحوی، صرفی و نوایی ، به عنوان سه معیار موثر در چگونگی واژهبست افزایی معرفی شده که ممکن است با گذشت زمان متفاوت عمل کنند. در همین راستا، با اشاره به «شرط کوتاهترین حرکت »، به رابطة فرآیندهای انضمام و واژهبست افزایی در فارسی معاصر اشاره شده و استدلال شده است که برخلاف فارسی نو قدیم ، نادستوریشدن الحاق واژهبست به جزء اسمی برخی از افعال مرکب در گونة معیار، موید این رابطه است . در راستای تبیین پیامدهای ردهشناختی واژهبست افزایی درابتدا به فرضیة مطرحشده به وسیلة دبیرمقدم (١٩٩٧) مبنی بر تغییر ردة فارسی از OV به VO اشاره شده و با استناد به شواهد تاریخی و گویشی ، این نتیجه به دست آمد که بررسی سیر تحول تاریخی مشهود در نظام واژهبستی فارسی ، تبیین قابل توجهی برای ناهمخوانی زبان فارسی با معیارهای بیست گانة درایر (١٩٩٢) و همگانی شمارة ٢٥ گرینبرگ (١٩٦٣) به دست می دهد. ازاین رو، در پایان این نتیجه گرفته شد که بررسی عملکرد و سیر تحول واژهبست های ضمیری زبان فارسی ، فرضیة قرار گرفتن این زبان در جریان تغییر رده را تقویت می کند.
خلاصه ماشینی:
"(Spencer, 1991: 180 موارد و دلایل بـالا سـبب شـده کـه در زمینـة شناسـایی ، نـامگـذاری، توصـیف همزمـانی - درزمانی و تبیین صرفی - نحوی واژهبست های زبان فارسی ، به ویژه ضمیریهـا، بررسـی هـای متعددی صورت گیرد که از بین آنها می توان به شقاقی (١٣٧٤)، جهانپناه (١٣٨٠)، راسـخ مهنـد (١٣٨٤، ١٣٨٦، ١٣٨٧، ١٣٨٩)، مفیــدی (١٣٨٦)، مزینــانی (١٣٨٧)، مزینــانی و همکــاران (١٣٩٢)، مزینانی و شریفی (١٣٩٤)، و بهرامی و رضایی (١٣٩٢) اشاره کرد که به نتایج هریک به اختصـار در بخش ٢ اشاره خواهد شد.
پیشینة پژوهشی واژه بست های ضمیری زبان فارسی بررسی های توصیفی - تحلیلی پیش گفته را که در زمینة واژهبست های ضـمیری صـورت گرفتـه می توان به دو گروه کلی همزمانی و درزمانی تقسیم کرد: حیطة بررسی و یا نتـایج آن دسـته از تحقیقات همزمانی که در این بخش ذکر شده، عبارتاند از: جهانپناه (١٣٨٠)، راسخ مهنـد (١٣٨٤، 7 movement pproach 8 base-generated 9 - opy 51 / ١٣٨٦، ١٣٨٧، ١٣٨٩)، مزینانی (١٣٨٧) و بهرامی و رضایی ، (١٣٩٢).
به این منظـور، اجمـاع بیشـتر زبـانشناسـان و نیـز نتـایج برخـی از تحقیقات پیش گفته ، یعنی مزینانی (١٣٨٧)، راسخ مهند (١٣٨٩) و بهرامی و رضایی (١٣٩٢) مبنـای تحلیل خواهد بود؛ ازاین رو، موضوع بودن واژهبست های زبان فارسـی ، بـه عنـوان اصـلی مسـلم لحاظ شده و این عناصر در تمامی مصادیق وقـوع و ظهـور خـود، غیـر از حالـت اضـافی نظیـر «کتابش » و نقش شناسة فاعلی در مواردی چون «علی اومدش»، نوعی مفعول تلقی خواهند شد."