چکیده:
دریاها و اقیانوسها بیش از ۷۰ درصد سطح سیاره زمین را شامل میشوند؛ بر این اساس در طول تاریخ همواره مورد توجه بودهاند. مهمترین اقدامات رسمی و قانونی برای قاعدهمند نمودن ادعاهای متعدد و متفاوت کشورهای ساحلی در زمینه ادعای کنترل و مالکیت انحصاری دریای ساحلی و سرزمینی، به قرن بیستم بر میگردد. کشورهای ساحلی بر اساس کنوانسیونهای مهمی چون کنوانسیون ۱۹۸۲ حقوق دریاها، اقدام به تصویب قوانین مناطق دریایی، تعیین و تحدید مرزهای دریایی و فلات قاره و ... نمودهاند. در بین دو پهنه آبی جنوب ایران، قلمروسازی و تعیین و تحدید مرزهای دریایی و فلات قاره در خلیجفارس بیش از دریای عمان مورد توجه بوده است و حتی پژوهشهای کمتری نیز در زمینه قلمروسازی در دریای عمان صورت گرفته است. این پژوهش با اتخاذ روش توصیفی- تحلیلی و بهرهگیری از اسناد و قوانین دریایی و تحلیل کارتوگرافیکی، در پی آن است تا با بررسی قوانین مناطق دریایی و فرایند قلمروسازی کشورهای ساحلی در پهنه دریای عمان و ترسیم مرزهای تعیین و تحدید شده بر روی نقشه و استفاده از روش خط میانه در محدودههای تعیین حدود نشده، نقشه قلمروهای دریایی کشورهای ساحلی را در دریای عمان ترسیم نموده و مناطق مختلف دریایی هر یک از چهار کشور ساحلی این دریا را محاسبه نماید. نتایج تحلیل کارتوگرافیکی و محاسباتی نشاندهنده این است که در دریای عمان که همه محدوده آن بعد از خط مبدا کشورها در زمره منطقه انحصاری- اقتصادی است، کشورهای ایران و عمان بیشترین قلمروهای دریایی و پاکستان که کمترین ساحل را در دریای عمان دارد، کمترین قلمروهای دریایی را در دریای عمان دارا میباشد. همچنین نتایج نشان داد که فرایند قلمروسازی و تحدید حدود مرزها در دریای عمان فرایندی کند بوده است؛ بهطوریکه از ۱۴ قطعه مرز دریایی و فلات قاره که باید در پهنه این دریا تعیین و تحدید شوند، تنها ۲ قطعه تعیین و تحدید شده است و میتوان گفت کند بودن این فرایند و توجه کمتر کشورهای ساحلی به مرزبندی در دریای عمان متاثر از برخی عوامل جغرافیایی و اقتصادی و البته تحتالشعاع فرایند قلمروسازی خلیجفارس بوده است.
خلاصه ماشینی:
"در مـورد منطقـه انحصاری اقتصادی و منطقه فلات قاره ، کشورهای امارات ، عمان و پاکستان ، عرض منطقه انحصـاری- اقتصادی و منطقه فلات قاره خود را ٢٠٠ مایل دریایی اعلام نموده اند اما در مورد ایران بر اسـاس مـاده ١٩ قانون مناطق دریایی جمهوری اسلامی ایـران ، «حـدود منطقـه انحصـاری اقتصـادی و فـلات قـاره جمهوری اسلامی ایران مادامیکه به موجب موافقت نامه های دوجانبه تعیین نشده باشد منطبق بـر خطـی خواهد بود که کلیه نقاط آن از نزدیک ترین نقاط خطوط مبدأ طـرفین بـه یـک فاصـله باشـد»، چراکـه عرض کم دریای عمان و خلیج فارس به هیچ کشور ساحلی اجازه گسترش قلمرو منطقـه انحصـاری- اقتصادی و فلات قاره را تا ٢٠٠ مایل نمیدهـد و اعـلام ادعـای ٢٠٠ مایـل دریـایی از سـوی امـارات ١ متن فارسی این قوانین و مصوبات از سامانه قوانین مجلس شورای اسلامی و برخی منابع قابل دسترسـی اسـت از جملـه ضمائم مترجم در منبع (چرچیل و لو، ١٣٨٤) و متن انگلیسی این قوانین و مصوبات در منابع مختلف از جملـه بـولتن هـای سازمان ملل متحد و بولتن های وزارت امور خارجه آمریکا موجود است ."