چکیده:
هدف این مقاله روشن ساختن حدود، ثغور و قلمرو هنجارسازی در حقوق بین الملل خلع سلاح با نگاه ویژه به کنوانسیون منع سلاح های شیمیایی در زمینه محدود کردن تعریف سنتی حاکمیت دولت ها می باشد. پرسش اصلی مقاله، درباره میزان و درجه محدودیت های اعمال شده برآمده از کنوانسیون منع سلاح های شیمیایی بر اصل حاکمیت دولت ها است. در پرسش های فرعی، تعریف و مختصات سنتی اصل حاکمیت دولت ها و روند محدودسازی حاکمیت مطلق دولت ها پیش و پس از تصویب کنوانسیون حقوق معاهدات 1969 و قوی تر بودن این محدودیت ها بر اصل حاکمیت در کنوانسیون منع سلاح های شیمیایی نسبت به سایر معاهدات خلع سلاح، مطرح شده اند. بخش نخست این مقاله به تاریخچه اصل حاکمیت اشاره داشته و نشان می دهد که در معاهدات سنتی خلع سلاح، اصل حاکمیت کاملا محترم شمرده می شد. در بخش دوم مقاله نشان داده شده است که فلسفه وجودی کنوانسیون منع سلاح های شیمیایی در زمینه تعهدات از معاهدات خلع سلاحی سنتی فاصله داشته و به این منظور، پس از معرفی ساختار حقوقی کنوانسیون، تعهدات خاص دولت ها و اقدامات آن ها در این زمینه مورد بررسی قرار خواهند گرفت. درنهایت بررسی های مذکور به این امر ختم خواهند شد که محدودیت های اعمال شده بر حاکمیت در کنوانسیون سلاح های شیمیایی نسبت به سایر معاهدات خلع سلاحی البته با برخی ویژگی ها بیشتر است.
خلاصه ماشینی:
در گذشته بر اصل حاکمیت ، هیچ گونه محدودیت مهمی در موضوع خلع سلاح و کنترل تسلیحات وجود نداشت ، اما با توجه به شرایط جدیدی که پس از جنگ سرد بر حقوق بین الملل اعمال شد، این نگاه به مرور و به صورت اساسی تغییر کرد و حقوقدانان بین المللی در زمینه موضوع جدیدی با عنوان "تغییرات جدید حاکمیت " شروع به بحث کردند (٦٥٩-٥٩٩ :١٩٩٧ ,Koh).
در پی آن کشورهای عضو جنبش عدم تعهد نیز در کنفرانس باندونگ این اصل را به عنوان یکی از اصول مسلم حقوق بین الملل در اساسنامه سازمان و به عنوان پایه و اساس روابط دولت ها با یکدیگر مورد تصویب قرار دادند (٥٦ :٢٠٠٤ ,Nishimura).
طبق بند ٢ ماده ٦٠ این کنوانسیون، هنگام نقض اساسی یک تعهد توسط یک طرف معاهدات چندجانبه ، اگر کلیه طرفهای معاهده غیر از کشور نقض کننده بر آن توافق نکنند، تنها کشوری که از این نقض صدمه دیده است ، میتواند از تعهد خود در این زمینه سر باز زند؛ هرچند این مقررات الزاما نمیتوانند از منافع یک طرف خاص در یک عهدنامه خلع سلاحی حفاظت کنند.
همانگونه که پیشتر گفته شد، مثلا طبق کنوانسیون منع سلاحهای شیمیایی در مورد بازرسی اتهامی و نیز پایبندی و وفاداری به اصول کنوانسیون به رغم عدم اجرای کامل تعهدات توسط برخی از اعضا به ویژه کشورهای دارنده سلاحهای شیمیایی با ساختار کنوانسیونهای سنتی خلع سلاح که اصل عمل متقابل از اصول اساسی این کنوانسیونها میباشد، بسیار فاصله گرفته است .